De herbis femininis "0"

Dioscorides Latinus (Ps.)

De herbis femininis

digilibLT 2018

Licenza Creative Commons Attribuzione - Non commerciale - Condividi allo stesso modo 3.0 Italia .

1

nomen herbe echinum, quam afri sefriam vocant. Nascitur in montuosis et lapidosis locis et arenosis. Folia habet similia cameleonti albo, sed teneriora et albidiora, et spissa et spinosa. Caulem duobus cubitis longum, digiti crassitudine habet vela liquo amplius, subalbidum, cavum. In capite eius globi quidam spinosi, echino marino similes; ex ipsis flos purpureus emittitur, in quo semen est cardui simile sed rutundis et minutius. Huius radix tunsa et cribrata admodum cocliaria duo cum aqua pota obduris, haemoptoicis, cyliacis, stomachicis prodest. Vrinam etiam provocat, si suculenta datur. Vice cataplasmae composita livores auferet. Decoctio eius dolores dentium sedat, si in ore teneatur. Infantibus, qui spasmum patiuntur, semen eius contritum et cum aqua potatum subvenit. Eadem potio adversus morsus serpentium prodest. Quidam etiam volunt eandem omnem suspensam serpentes effugare.

2

n. h. Buglossos. Buglossos ex eo dicta, quod folia aspera in modum lingue bubule habeat. Hanc quidam bubulam vocant. Folia habet aspera, obscura, terrae strata. Haec in vino missa hilaritatem convivio faciunt; in cibum etiam decocta pro holere sumuntur vel trita pro condimento.

3

n. h. Acantum. Alii dicunt melamfyllon, alii paederon vocant. Nascitur locis amoenis et aquosis nec non et in petrosis. Folia habet lata paulo maiora lactucae, scissa, sicut eruca, viriditate subnigra, caulem habens lenem duorum cubitorum lougum, crassum ad digiti modem in superiori parte. Ad summum caput habet folia minuta, sublonga, inter quae nascuntur semina in modum psittaciorum et quibus flores subalbidi emergunt. Caput ipsius herbae thyrso simile est. Radices eius molles flavidae, glutinosae, lougae. Gustu te adfaciunt urente. Haec omnis herba contusa conbusturas et luxationes pro cataplasmate inposita sanat. Radix eius sicca tunsa et cribrata cum aqua calida pota ventrem reprimit et urinam movet. Phthisicos quoque et eos qui spasmum patiuntur vel quibus aliquae intrinsecus venae crepuerint similiter austa sanat.

4

n. h. Elelisfacos sive salvia. Multos ex uno cespite stirpes mittit tetragonos et subalbidos. Folia habet mali cydonei similia, nisi quod angustiora et longiora et subaspera, odore suavi et gravi. Locis asperis nascitur. Decoctio eius pota urinam movet, menstrua ciet, fetus discutit. Pastinacae etiam marinae, si quem forte percusserit, virus excludet. Eadem aqua linteolis inposita recentium vulnerum sanguinem sistit, <veterum ferinorum morsum putredines curat atque> hiulcos sinus gluttinat. In vino decocta pruriginem verendorum utriusque sexus sedat.

5

n. h. Cyminum. Cyminum, quod Latini cuminum vocant, stomacho valde utile est. Virtutem habet siccatoriam et stipticam. Hoc in oleo elixatur et ipsa decoctio per clisterium iniecta intestinorum tortiones et inflationes sedat. Simili modo etiam semen ipsum, quod in oleo coctum est, furfuribus admixtum et cum iisdem calefactum pro cataplasmate ventri superponitur. Suspiriosis autem cum posca bibendum utiliter datur. Cum vino autem ictum serpentium sanat. Tumores quoque et fervores testium cum uva passa tritum vel cum fabae polline vel cum ceroto curat. Vmores eliam mulierum ex naturalibus manantes cum aceto mixtum sistit. Pallorem quoque corporibus infundit vel cuti impositum vel potum.

6

n. h. Camelleon. A quibusdam ixium vocatur, eo quod viscum gignat. Habet folia aspera et spinosa, terrae sfrata, <sine caute.> e medio quasi quendam echinum rotundum et spinosum generat, qui purpureis floribus vestitus est. Semen habet album, radicem albam et odoriferam. Sucus radicis huius vel pulvis cum vino et aqua, in quo origanum decoctum fuerit, lumbricos latos deducit. Eiusdem dragm. una cum vino hydropicum siccat. Eadem vim theriacae habet. Decoctio ipsius pota difficultatem urinae solvit.

7

n. h. Herpullos. Dicta quod radices eius longa serpiant. Eandem latini serpullum vocant. Virtutem habet thermanticam. Sed huius genera sunt duo: unum, quod in hortis nascitur, aliud in montibus saxosis, quod est efficacius ad medicinam. Huius tunsi et sicci pulvis cum aqua calida potus menstrua movet, urinas provocat, tortiones quoque et tentigines et viscerum dolores tollit atque omentorum ruptiones, dolores quoque iocinerum sanat. Idem praestat sucus viride expressus. Adversus ictus etiam serpentium prodest, non solum pota, verum etiam vulneribus inposita. Eadem herba cum aceto et oleo rasacio cocca dolorem capitis mitigat, si caput ex eadem decoctione foveatur; quod etiam freneticis et litargis prodest. Hi, qui sanguinem vomunt, pulverem eius in dragmis IV id est scripulis XII cum vino accipere debebunt.

8

Camedrum sive camerobs. Nascitur asperis et petrosis locis, de una radice multiramem caespitem tollens, brevis et minuta, foliis parvissimis et incisis, flore parvo et rubello. Natura est thermantica. Eo tempore colligenda est, quo est in semine. Vel crudae sucus expressus et decoctus si bibatur, prodest, vel diligenter tritae catapotia his, qui aliquo ictu omenta vitiaverint, tussientibus, splenem durum habentibus vel qui urinam cum dolore vel difficiliter mittunt, idropicis incipientibus prosunt; menstrua quoque evocant et fetus e matrice <mortuos>. Splenem quoque brine ipsius sucus, si cum aceto accipiatur, extenuat. Serpentium quoque morsibus adposita eadem herba, sive cum vino pota, prodest. Etiam mixta cum melle vetera ulcera purgar et sanat. Trita etiam cum oleo diligenter et oculis inposita caliginem detergit.

9

Poligonos sive polycarpus sive carcineton sive clema sive myrtopetelam. Habet ramos tenues plurimos, molles; geniculata est et se per terram diffundit ut gramen. Folia habet rutae similia, sed longiora et molliora, in singulis foliis semen continet; florem album vel roseum giguit. Vim habet constrictoriam et psicticam. Huius sucus expressus cum vino mero aequis partibus datus medetur emoptoicis et solutionibus ventris, cholericis et qui urinam difficiliter mittunt. Etiam adversus morsus serpentium efficax auxilium praestat; periodicis quoque febribus, si ante horam accessionis bibatur, plurimum prodest. Mulceribus quoque, quarum genitalia humorem destillant, sucus purus cum lana adpositus fluxum cohercet. Auribus etiam dolentibus vel saniem manantibus instillatus opem velocissimam praestat. Huius herbae decoctio cum melle permixta ulcera veretrorum, si perclisterem infundatur, sanat. Folia autem eius trita stomacho adposita fervorem eius exstinguunt et sanguinem vomentibus prosunt, vulneribus etiam receutibus salubriter adponuntur. Ignem quoque sacrum mitigat.

< * Herba polygonus emoptoicis, ventris solutionibus, cholericis, periodicis febribus prodest. Humorem mulieris e genitalibus fluxum reprimit. Auribus subvenit, veretrorum ulcera curar. Stomachi fervorem reprimit. Sanguinem vomentibus prodest, vulnera recentia, ignem sacrum sanat.>

10

Samsucon. Latini samsucom vocant; idem etiam amaracon dicitur Cyzicenis. Inultis ramis per terram serpit, folia habet mollia, lanosa et rotunda, neptae similia. Odoris boni est et virtutis thermanticae. Decoctio eius pota principia hydropicis reprimit. Vrinae etiam difficultati et intestinorum tortionibus prodest. Eius folia sicca trita cum melle mixta collectionibus imponuntur, ut rumpant. Verendis quoque mulierum subiecta menstrua movet. Ictum scorpionis cum sale et aceto trita et pro inplastro adposita sanat. Tunsa et ceroto mixta articulis luxatis prodest. Fervores etiam et tumores oculorum cum polentis mixta et pro cataplasmate inposita mitigat.

11

Stergestros vel sempervivum. Dicta quia sit semper vivum. Habet caules cubitales in crassitudinem digiti suculentos, folia pinguia in longitudinem digitorum, figura linguae. Nascitur in locis montuosis vel in maceriis instituitur. Virtutem habet frigidam et stipticam: trita vel sola vel cum polenta ignem sacrum curat, putredines corporis, oculorum fervores, corporis usturas, impetum podagrae placat. Sucus eius cum oleo rosato mixtus capiti infusus dolorem eius sedat incipientem. <Frigido vehementius dolentem > calido cum vino autem potus contra morsus spalaugionum facit. Idem dysintericis et lumbricosis prodest. Solus sucus eius verendis muliebribus subiectus fluxum humoris constringit.

12

Aristolochium. Dicimus, quod mulieribus fetis optimum sit. Nam decoctio supersessa prostratam matricem beneficio vaporis expurgat. Huius herbae genera sunt duo: unum, <quod> dicitur longum — quod est masculinum —, aliud, rotundum, folia hederae similia habet — quod est femina — odoris boni cum quadam austeritate(m), florem habens album et radicem rotundam, quasi rapam. Longa autem — quae est masculus, florem purpureum habet et folia longiora et radicem longum. Huius folia trita et vulneri adposita contra serpentium morsus medentur, idem praestat radix ipsius tunsa, <si> ex ea pulvis, dragma una, cum vino bibatur. Idem radicis modus cum pipere et murra ex aqua calida potus matricem purgat et herentes fetus discutit. Rotunda hoc ipsum in omnibus facit. Adiuvat praeterea et suspiriosos, singultientes, splenicos et eos, qui omenta ruperint, latus dolentes, cum aqua calida dumtaxat accepta. Eadem vulneribus adposita sudes ac sagittas et ossa fracta evocat. Et putredines circumcidit, sordida quoque vulnera purgat, cava supplet melli et iride mixta. Eadem etiam pemiciem dentium et gingibarum purgat.

13

n. h. Stycas. Semen habet plurimum et minutum. Ipsa thymo similis, nisi quod foliis aliquauto maioribus est et austeriobus. Decoctio eius pota vitia pectoris sanat, antidotis quoque <plurimis> admisceri solet.

14

n. h. Adianthos sive polytrichos vel callitrichos. Folia habet coriandro similia, caulem nigrum, longum duobus spithamis. Nec florem semen habet. Radix inutilis. Decoctio eius herbae pota suspiriosos, ictericos et qui difficile urinam faciunt adiuvat. Menstrua etiam movet, cauculos vissicae fricat, ventrem fluxum sistit. Trita cum vino et pro cataplasmate inposita stomacho, canis morsui et serpentium medetur. Alopicias quoque vestit, choeradas dissolvit, pityra et achores de capite abstergit trita et mixta cum lexivo. Cum ladano et oleo myrteo et liliaco et vino capillos cadentes continet. Idem facit, si cum vino el lexivo coquatur et ex eodem humore(m) caput abluatur.

15

Mandragora femina. Plerique apollinarem vel malum terme vocant. Huius genera sunt duo, masculus et femina. Masculus habet folia alba, maiora, mala itidem malora in magnitudinem mali matiani. Vtriusque vis una est. Huius folia recentia oculorum fervoribus | cum polenta prosunt nec non et vulneribus. Interiorem eadem collectionem omnesque duritias solvunt et spargunt. Eadem stigmata corporum septem diebus leviter infricata sine cxulceratione detergunt. Eadem in sale diutius in vase servata lune ipsam vim edendi in omnibus habent. Radix autem cum aceto trita ignem sacrum curar, cum melle et cum oleo trita contra morsum serpentium prodest. Cum aqua choeradas dissolvit, cum polenta articulorum dolores sedat. Praeterea cortix radicis eius, libr. tres in vino dulci, sex congia, in amphoram mittitur et reponitur, ut ad medicinae usum maturescat. Ex eo vino tres cyati — unc. quatuor et semuncia — his bibendum dantur, quorum corpus propter curam secandum est, ut hac potione soporati dolorem secturae non sentiant. Mala autem ipsius sive olfactantur sive eduntur soporem toporemque, ut vocem auferant, faciunt. Sucus quoque ex cortice trito radicis expressus in vase fictili vel sole vel leni igniculo coquitur, ita ut adsidue agitetur, donec in crassitudinem mellis coactus ad medicinae usum reponitur. Radices etiam siccae reservantur plurimis usibus profuturae.

16

Thlaspis sive mia. Folia habet angusta et ad modum digiti longa et scissa, in terra fluentia, caulem tenuem, lougum spithamis duobus, flores in capite subalbidos. Per caulem totum semen nascitur. Est autem tota herba naturae thermanticae et amari saporis. Cuius sucus expressus et ad modum cyati potus fella per stercus et vomitum expellit. Iniectio ipsius per clysterem ischiadicis prodest. Menstrua etiam <mulierum> potus movet. Collectionem quoque intemorum viscerum rumpit, fetus <sane praegnantium> abigit.

<Herba thlaspis sive mya. Fella et per stercus et vomitum expellit et ischiadicis prodest, menstrua <mulierum> movet, collectionen intemorum rumpit, fetus <praegnantium> abigit.>

17

n. h. Sisimbron. Virtutis est thermanticae. Semen eius con vino potum difficultati urinae et cauculum patientibus prodest. Singultus quoque et tortiones intestinorum sedat. Folia eius trita et fronti ac temporibus adposita dolorem capitis mitigat. Contra ictus etiam vesparum atque apium prodest. Suci ipsius potus vomitum reprimit.

18

Celedonie. Ideo dicitur, quod ad adventum hirundinum videatur erumpere. Quidam dicunt, quod, si pullis hiruiadinum oculi auferantur, matres earum ex hac herba medentur. Sucum habet croceum et remordacem, odorem gravem. Cum melle in cacabo aereo super carbones leniter cocta <et inunctionem dabis> caliginem oculorum purgat. Praeterea initio aestatis tunditur et exprimitur: sucus eius in umbra si siccatus et spissatus fuerit, fiunt inde pastilli oculis profuturi. Radicis autem sucus expressus, cum aniso tritus et temperatus, ex vino albo quiatus | , ictericos sive auriginosos curat.

19

Camaemelos. Quod mali odorem habeat dicta. Eadem anthemis sive leucanthemos propter flores dicta. Eius genera sunt tria, solo flore distantia et omnium una vis est. Virgulta in longitudinem spithami habet ramosa, folia parva, capita rotunda. In his flores, intrinsecus aurosi, foris albi. Nascitur locis asperis, iuxta viam. Quae vemo tempore debet colligi. Virtutem habet thermanticam et extenuatoriam. Huius aqua decocta vel bibitur vel supersedetur. Movet urinam , fetus discutit, menstrua provocat, caucula vissicarum movet, inflationes intestinorum tortionesque sedat. Hictericos quoque potus sanat. Causas veteres iecoris curat. Cauculosis autem illa est efficacior, quae est fiore purpureo et omnium maxima, quae eranthemum dicitur. Aegilophas quoque, id est eos, qui in angulis oculorum tubera in modum caprorum habent, cataplasmate suo curat. Eadem manducata omnes oris putredines sanat. Huius tritae sucus oleo miscetur atque ex eo qui typum periodicum patiuntur peruncti a febribus liberantur. Praeterea colligitur in usum reservandi. Flos eius separatim tritus etin pastillos redactus siccatur, similiter herba separatim; radix quoque. Sicca reponitur ubi necessitas fuerit, ex omnibus partes pro aestimatione permixtae cum cyatho oenomeli tritae et potae omnia ea praestant, quae superius continentur. <Quidam suco ipsius et oleo aegrotos ungunt, ut exitum sciant: celerem mortem, si tantum a superioribus sudat, portendit, tardiorem, si ab inferioribus sudat.>

20

n. h. Sideritis. Quam latini ferrariam vocant. Folia habet marrubii similia, sed paulo longiora, asperiora, scissa. Caulem habet tetragonum longum palmas duas, gustu suavi et stiptico. Caules ipsius per intervalla quasi quosdam spondos habet, velut marrubium et in ipsis semen est nigrum. Nascitur locis duris. Trita et novis vulneribus inposita fervorem vulnerum curat eademque congluttinat.

21

Flommos. Est nigra et alba. Eius genera sunt duo, medicinae utillima, masculus el femina. Masculus folia habet longiora et angustiora quam femina, utrique lanosa. Tursum quoque lanosum habent, radicem longam, in modum digiti crassam, stipticam. Ventrem qui solutum habent trita cum vino prodest. Aqua autem cum eadem decocta et pota eos, qui omenta ruperint sanat. Quae potio etiam contra tussim veterem prodest. Eadem si in ore contineatur dolorem dentium sanat. Folia ipsius elixa et trita oculis superposita tumores et dolores sedat. Eadem cum vino aut melle decocta vulnera etiam † <eunuchorum ac lanariorum et similium> curat. In aceto decocta recentibus vulneribus prode est. Et contra ictus scorpionum valet <sane praeter corticem> eiusdem herbae genera tria: una, quae agria appellatur, virgulta habeas longa et folia parvissima, florem aurosum, qui capillos tantum flavos facit, altera flommos, terra conligata, foliis rotundis. Tertia, lychnitis, folia babet tria vel quattuor ruta et lanosa; ad ellychnia tantum facit.

<Herba flommos ventris fluxum sistit, cimenta rupta sanat, tussim veterem, dentium dolorem sedat, oculorum dolores mitigat <eununcorum> vulnera curat, recentibus vulneribus, scorpionum morsibus medetur, capillos flavos facit, stiptica.>

22

n. h. Linozostis. Sive hermubotane, quam latini herbam mercurialem vocant. Haec similia folia ocimo habet. Ramos habet cum angulis duobus, ex his alios ramos mittit. Semen habet femina in modum botrui, masculus in ipsis ramis. Elixae utraeque pro olere acceptae ventrem relaxant. Decoctio earum pota fella cum humorem deducit. <Tunsa autem et adposita omnes tumors spargit et livores tollit.>

23

n. h. Antirenon. Quidam cynocephalium vocant. Ramosa est, per totos ramos folia habet minuta et oblonga et densa, florem parvum colore roseo, semen vitulinis naribus simile. Huius suco corpus perlinitum sive ipsa torpori suspensa venena, maleficia aliaque eiusmodi pericula prohibet venustioremque hominem efficit.

24

n. h. Britannica. Sive damasonios folia habet similia lapathi agrestis, et nigriora et lanosa, gustu stiptica. Caulem habet non grandem, radices tenues et breves. Huius folia trita exprimuntur et sucus eius vel sole vel igni constringitur et ad medicinae usum repositus, cum opus fuerit, vino vel aqua solutus. Cancri dentium et putredines omnes oris et faucium efficacissime curat. Proprie enim vis eius est stiptica.

25

n. h. Psyllios. Dicta eo quod semen pulicis habeat, eadem cynomia. Latini herbam pulicarem vocant. Folia habet parva hirsula, caulem ramosam; ipsum omne aridum et fragile, e media caule comam miltens, in summo capita duo vel tria, in quibus semen est nigrum pulicibus simile. Nascitur locis cultis. Virtutem habet frigidam. Huius semen acetabulum plenum teritur et in aqua, cotulis duobus i. e. heminis mittitur et cum aqua si coierit, pro inplastro corpori inpositum curat parotidas et omnes collectiones, capitis autem dolores cum oleo rosato vel aqua. Enterocelas quoque inpositum et eos, quibus umbilicus eminet, curat.

26

n. h. Melena. I. e. vitis nigra, eademque labrusca. Folia hederae similia habet, in omnibus maior quam vitis alba. Similiter proxima quaeque claviculis conprehendit. Bacas quoque similiter habet, quae in maturitate nigrescunt, radicem foris nigram intrinsecus coloris lutei. Eius quoque asparagi pro olere elixi et sumpti urinam movent, tumorem splenis extenuant. Epilepticis quoque, paralyticis et stomachicis prodest. Idem fere in omnibus hoc est, quod alba, sed minus efficaciter. Luxatis etiam pro cataplasmate inposita prodest.

27

n. h. Tribulos. A qualitate sua dicta. Huius genera sunt duo: unum in hortis nascitur, aliud agreste est, cuius maior est efficacia. Folia habet similia portulacae, sed minora. Mittit caules secundum terram stratas, in quibus habet quosdam globulos, duris spinis exstantibus angulatos, in quibus semen inclusum. Et virtutem habet stipticam et frigidam. Haec herba trita el corpori adposita fervores mulcat. Elixa et trita cum melle omnes oris putredines et faucium curat. Semen eius viride tritum et potum cauculosis prodest. Si quem vipera momorderit, seminis huius viridis triti dragmam unam hoc est scripulos III bibat. Et praeterea herba ipsa cum semine contrita si vulneri inponatur, e periculo liberat. Cuius seminis cum vino polio etiam coatta potionem venni salutaris est. Eadem herba cum semine decocta pulices necat, si aqua ipsius domus aspergatur. Hac viridi thraces equos pascunt, ex semine quoque ipsius panem faciunt.

28

n. h. Conizae. Duae sunt: una maior, altera minor est. Minor odorem gratissimum habet, folia angustiora et minutiora. Maior maiora et pinguiora, odorem gravi; altitudinem habet duobus cubitis, minor, | pedem. Flos utrisque similis, lanuginosus et melinos. Harum radices inutiles. Ambo cum foliis sparsi et incensi serpentes fugant, cimices et pulices interficiuut. Contusi et pro cataplasmate impositi morsus serpentium sanant. Vulneribus etiam cunctis medentur. Flos earum cum foliis tritus, in vino potus menstrua mulierum movet, partus discutit, difficultatem to urinae movet, tormina et morbum regium sanat. Cum aceto datus epilepticis <i. e. caducis> subvenit. Eaedem herbae decoctae in aqua et supersessae matricem purgant. Sucus earum cum lana genitalibus iniectus abortionem praegnantibus facit. Oleo, in quo decoctae fuerint, si corpus unguatur, febres frigidae expelluutur. Capitis etiam dolorem minor earum pro cataplasmate inposita sanat.

29

n. h, Strychnos. Alii manicos dicunt, alii cucubalum, alii strumum. Folia similia ocimi habet, nisi quod maiora; caulem vero cum creverit, ad terram declinat. Semen habet inter folia per totos ramo modicis intervallis ordinatum in folliculis, qui similes suoi vissicis, in quibus sunt baccae sunt rubeae, rotundae, leves, multae iunctae. Vim habet frigidam. Huius folia pro cataplasmate imposita ignem sacrum sedant. Herpena quoque, qui se papulis rubris per corpus ostendit cum polentae cataplasmate inposita sanat. Livores quoque, si eam inponis, absterget. Dolorem quoque capitis et ardorem stomachi et parotides cum sale contrita dissolvit. Dolores aurium sucus eius cum oleo rosacio sanat. Idem cum lana genitalibus mulierum subiecta humorem rubrum e matricibus defluentem cohibet.

30

n. h. Bufthalmon. Alii calcam dicunt. Haec herba caules habet molles, folia feniculo similia. Florem habet croceum, ovulo bovis similem, unde nomea accepit. Nascitur iuxta moenia civitatum. Huius folia trita cum cerato inposita livores et duritias solvunt. Sucus eius expressus et potus ictericis colorem naturalem reddet, si priusquam ex balneo validissimo exeant, hauriant.

31

n. h. Hyppiris. Alii anabasin dicunt. Nascitur in locis humidis, caulem habet mollem, rubicundam, asperam. Articuli sunt per intervalla dispositi: qui articuli velut incisi facile separantur. Per ipsos articulos in circuitu quosdam capillos in iunci modum habet tenues et molles. In magnam altitudinem crescit et curva dependit. Similis est equinae caudae acque ideo hyppiris dicitur. Huius radix dura, lignosa. Virtus eius stiptica. Cuius sucus fluxum sanguinis de naribus, si infundatur vel cum fiocco inferiatur, cohercet. Idem cum vino potus disentericis prodest, urinam movet. Vel folia eius vulnera recentia, si in modum cataplasmatis inponantur, sanant. Radix eius ct ipsa herba tunsa et cribrata ad modum cocliarii in aqua valida tussientibus, suspiriosis et quibus venulae intra thoracem ruptae sint et enterocelicis et qui vissicam ruperint, prodest.

32

n. h. Aizos minor. Nascitur in parietibus et petris et locis montuosis et umbrosis et in sepulchris, ramulos ex una radice plurimos et inflexos mittens, foliis plenos parvis et acutis et pin-guibus et sucosis et in modum spicarum per ordines densis; dehinc cum exit in semen, pluribus et longis surculis crescit, in quorum capite flosculos parvos et subalbos fert et semen minutissimum. Vim habet stypticam et frigidam. Huius radix inutilis. Ipsa vero herba trita cum polenta in modum cataplasmatis inposita ignem sacrum sanat, herpetas et oculorum fervores et conbusturas et dolorem podagrae sedat. Sucus eius cum oleo rosato dolorem capitis mitigat. Eadem herba contrita cum vino adversus spalangionum morsus bibitur. Dysentericis quoque et ventris fluxum et tormina et lumbricosos sanat umoremque russeum ex matricibus mulierum defluentem sucus eius cum lana subditus cohibet. Sucus eius etiam dolentibus oculis utiliter inungetur.

33

n. h. Tithymallos femina. Myrtiten vel myrsiniten, alii carveten vocant. Folia habet myrtae similia, alioquin ampliora, solida, in capite acuta, spisse ramosa. Radicem ad unius spithami longitudinem mittit. Fructum adfert nuci aut fico similem, gustu mordaci. Nascitur in asperis locis. Eandem vim in omnibus habet, quam masculum habere descripsimus; est enim catharticalis.

34

Eliotropios. Dicta, quod flores ipsius ad solis cursum convertantur. Ideo alii helioscopion vocant, Romani intybum sylvalicum.

Ad splenis dolorem: herbae heliotropii sucus cum piperis granis XVII per triduum potui datur, miraberis.

Ad capitis dolorem: herbae heliotropii suco cum oleo rosacio mixto fit unctio et caput vel frons perunguetur.

Ad cardiacos: conficis sic: spica nardi dragm. X, mellis thymini dragm. IIII, casiae dragm. IIII, piperis dragm. IIII misces cum vino vetere et cum suco herbae sopra scriptae, cocliaria III, facis trociscos scripulorum duorum et dabis in vino potui, liverabitur.

35

n. b. Scolymos. Caulem habet plenum foliis spinosis, in cuius summitate globulus spinosus. Radicem habet robustam et subnigram. In ea in omnibus herbae ipsius ad medendum violentia est. Haec namque in vino decocta et pota fetorem ascellarum et totius corporis aufert. Praeterea urinas putidas deducit, nec non et salubrem cibum rusticis praestat.

36

Achillea. <Dicitur millefolium sive myriophyllon sive ambrosian sive chihophyllon sive chrysiten. Galli eam dicunt † vel vigentianam, Daci eam dicunt diodela, Itali millefolium, militarem sive supercilium veneris sive cereum silvaticum. Hanc herbam Aehilles invenit.> Nascitur in locis cultis. Habet flores aurosos et subalbidos. Coma eius tunditur et adposita novis vulneribus et dolorem tollit et eadem gluttinat et profluvium sanguinis stringit. Haec etiam matricibus mulierum sanguinem profundentibus praestat. Sin autem humoris profluvium mulieres ex naturalibus locis patiuntur, haec herba decocta omnem humorem supersedentium mulierum solo vapore constringit. Eadem aqua pota dysentericos curat. Achillea autem dicta est ideo, quod ea achilles curandis vulneribus usus frequentissime fertur.

37

n. h. Stafis agria. Folia habet velut vitis agrestis, caules rectos mittit, semen in folliculis viridibus habens in modum ciceris, trigonum, asperum, fuscum, intus sane album, gustu amarum. Eius grana XV cum aqua mulsa trita et pota corpus humoribus per vomitum purgant, si post potum prius deambulent, quam vomant; in ipso autem vomitu adsidue aqua mulsa sorberi debet, ne vis herbae fauces inurat et perforet. Praeterea semen ipsius tritum cum portulaca et oleo phthiriasin et prurigines et scabiem sanat, si corporibus infricetur. Si dentibus diu conteratur, humores deducit crebros. Ipsius semen in aceto coquilur: ipso aceto dentium dolores et vizia gingibarum, omnes oris putredines curantur.

38

n. h. Camellea. Quasi olea terrestris dicta, <quam quidam turbiscon vocant>, de uno caespite multis virgultis surgit. Folia bebet olivae similia, teneriora sane et crebrata et sapore mordaci, ut fauces urat. Folia eius teruntur et aquae mulsae admixta cum absentii similiter triti duplo in pilulas colliguntur: quae catapotia hausta ventrem solvunt, flegmata et fella deducunt sine ulto tormento. Eiusdem folia cum melle trita vulnera sordida non solum purgant, sed etiam ad cicatricem perducunt.

39

n. h. Hecios. Quod capiti viperino semen ipsius sit simile. Eadem alcibiadios. Folia habet longa, aspera, teneriora: ipsa asperitas spinis parvissimis hispidatur. Caules multos emittit tenues cum floribus inter folia purporeis, inter quos semen capiti viperino simile. Radix parva et nigra. Quae trita et cum vino pota contra serpentium morsus prodest, vel antea vel postea pota. Eadem polio etiam lumborum dolores sedat. Lac siccis uberibus subministrat. Vna autem vis est et herbae et radicis et seminis.

40

n. h. Splenios. Dicta, quod splenem auferat, sive scolopendrios, eo, quod folia ipsius scolopendrae animali sint similia. In petris humidis nascitur, nec caulem nec florem nec semen habet. Folia ipsius in superficio viridia sunt, subter rufa et lanosa. Splenem curat aceti polio, quo eiusdem folia decocta erunt, alia in vino cocta et trita cataplasmantur. Potio vini, in quo fuerit eadem herba decocta morbum regium (id est ictericon) curat, difficultatem urinae solvit, singultum cohibet, cauculos in vissica fricat. Haec si luna non videt vel die vel notte colletta cum splene mulae mulieribus ne concipiant alligatur.

41

n. h. Tithymallos. Genera sunt septem. Qui est ex bis masculus, <characias> dicitur, a quibusdam cometes vel amigdaloides, et femina, quam myrsinitem vel caryiten vocant. Omnium una vis est, cathartica, licet varia sit figura. Huius sucus est coloris lacteoli. Eius una dragma cum aceto et aqua pota ventrem cum flegmatibus et felle deducit, si cum aqua mulsa, et vomitum provocat. Aestate autem colligitur et tunditur et sucus eius expressus in vase fictili reponitur. Quidam cum eo et ervi farinam miscent et pilulas ad modum ervi factas hauriendas dant. Sed quoniam fauces exasperant, in melle decotto involvi debent. Caricae autem duae vel tres eiusdem suci ternis guttis instillatae ad movendum ventrem sufficiunt. Sucus autem recens inunctus capillos exuit, in quorum locum flavi et tenues renascuntur, sin autem saepius linire perseverent, nihil capillorum renascitur. Fistulis etiam cavorum dentium idem sucus infusus prodest, sed ne liguam urat, fistula dentis ex cera, ut sucum contineat, obstruatur. Idem sucus et inlinitus licenas, tymos, myrmecias, varos, carbunculos quoque fagidines et siringias exedit. Semen eius autumno collectum et tunsum et ventilatum nec non et folia siccata et ad usum reposita idem praestant. Radix quoque eius si sicca tunsa et cribrata hauriatur, ventrem cum flegmatibus et felle deducit. *** cum tractabitur, averso ventu tractari debet, ne oculos aspergat. Verendum etiam illud erit, ne manibus infectis facies contingatur, quia tactus eius omnia adurit. Melius igitur erit, adipe vel oleo vel vino corpus praemunire.

42

n. h. Glycyriza. Ex eo dicta, quod dulcem radicem habeat, eadem adipsos, quia sitim sedat. Virgultum mittit duobus cubitis, in quo folia spissa, lentisco similia, tactu glutiuosa et piguia. Flos iacinthi similis, semen platano simile, rutundum, sed magis asperum. Radices habet longas, colore buxeo, quarum sucus decoctus ad crassitudinem mellis rutundatur in pilulas, quae in ore liquatae asperitatem faucium mulcent. Quod etiam cruda et comesta praestat. Sucus idem decoctus febrem aridam patientibus cum aqua calida utiliter datar. Vitia etiam pectoris et iocineris et ulcera vissicae et renum cum careno et passo curat. Sitientibus sitim sedat radix comesta vel sucus haustus, qui etiam vitia oris curat. Vulnera quoque inlinitus sanat. Eadem praestat etiam radicis decoctio sed haustus efficacius facit.

43

Bulbus rufus. Stomacho convenit. Est et alter bulbo, gustu amaro, scillodes vocatus, qui vel utilior est stomacho. Vtriqe virtutem habent thermanticam, coitum incitant: esca huiuscemodi magna corporis, sanguinem nutrit, inflationem sane facit. Quae tamen secum alia omnia, quae prius concepta fuerant, expellit. Triti vel soli vel cum melle luxationes, podagram vel laesuras ex sudibus adpositi curant. Hydropicorum etiam ventri superponuntur, morsibus etiam canum cum melle trito medentur. Cum pipere mixti et praecordiis admoti sudorem restringunt. Dolores etiam stomachi sedant. Cum nitro asso triti pityra id est furfures capitis et achoras id est scabiem, quae caput capillo despoliat, abstergent. Cum melle lentigines e facie purgant. Triti autem cum polenta aurea contusas sanant, cum alcyonia assa triti maculas de facie purgant et cicatrices nigras, cum aceto comesti intemorum viscerum tensuras et ruptiones sanant. Sed ultra septenos comedi non oportet, ne nervos vexet.

44

n. h. Dracontea femina. Folia habet lata similitudine hederae, babentia maculas albas. Caulem habet directum, cubitis duobus, sicut baculum in modum colubrae, semen in capite in similitudinem botrui: quod cum maturaverit, colore fit croceo. Radicem habet rotundam, sicut sunt raporum. Nascitur in locis umbrosis et humectis. Semen eius trituro et expressum et cum oleo mixtum auribus instillatum dolorem earum sedat. Sucus idem purus cum lana infertur naribus: exedit polipum et cancrum in qualibet parte corporis. Grana seminis triginta trita cum posca epota partus discutiunt. Radix autem eius thermanticae virtutis est et elixa vel assa vel cum melle comeditur et adiuvat suspiriosos et qui omenta vel tetenderunt vel ruperunt, tussientes, catarrum patientes. Flecmata quoque in pectore concreta dissolvit et evocat. Sicca autem radix tunsa et cribrata cum melle accipitur, cocliario et idem praestat. Praeterea urinam movet, venerem suscitat accepta cum vino. Radix trita cum melle et cum radice vitis albae sanat vulnera cancerosa. Praeterea fatta inde collyria syringas curant, pudendis mulierum iniecta partus discutiunt. Si quis hanc radicem manibus confricuerit, serpentes sine periculo ullo facillime prendit. Eadem sum aceto trita maculas corporis, si inlinitur, absterget. Folia autem trita recentibus vulneribus medentur. Eadem cum vino cocta perniones sanant. Sucus radicis oculis inunctus caliginem discutit.

45

n. h. Moecon quem Latini papaver agreste nuncupant. Huius herbae genera sunt tria, sed omnium una vis est, refrigeratoria et somnifera. Haec cum foliis suis coquitur et ex aqua eius si is, qui vigilias patitur, faciem lavet, obdormit. Idem facit etiam pota eadem decoctio. Ipsa capita si terantur, cataplasma cum polenta saluberrimum ………. facit ad ignem sacrum omnesque fervores. Ad usum autem medicinae papavera ipsa, dum virent, tundi debent et teri et paniculi ex his facti in umbra siccari et reponi; cum fuerint necessarii rursum cum aqua et polenta teruntur. Praeterea medicamen ex olere illo modo fit: papavera cum foliis viridia usque dimidias decoquuntur et proiciuntur; aqua ipsa colata et dimidium mellis concocta ad usum reponantur. Hoc de cocliario contra omnes internos dolores sumitur: tussim et fluxum et humecta sedat, arteriarum quoque dolorem vel luxum reprimit et ventris diutumam dyssenteriam. Semen eiusdem papaveris nigri molitum cum vino potum fluxum ventris et humorem matricis cohibet et constringit. Idem curai aqua tritum et fronti superpositum vigilias insomnium reprimit. Sucus autem de ipso capite papaveris expressus et ad crassitudinem mellis excoctus eam vim habet, ut ex eo pilula ad ervi magnitudinem in aqua calida soluta et pota omnia praestet, quae superius continentur, sin autem plus fuerit, usque ad periculum mortis soporat. Idem modus si in oleo calido dilutus et ex eo caput fotum erit, in dolore sanatur. Aures quoque dolentes sanat, si cum croco et oleo asnigdalino et murra tritus infundatur. Cum ovi cocti vitello et croccum o mixtum dolores et fervores oculorum cataplasmate suo sedat. Cum aceto dilutum igni sacro, podagricis autem cum lacte mulieris prodest. Somnum etiam facit cum lacte muliebri et croco tritum, collirium si firmatum per anum inicitur.

46

n. h. Colocinthis agria. Id est cucurbita agrestis, quam terram Afri gelelam vocant et similiter ut cucumis vel cucurbita per terram flagella tendit, folia habens cucumeris similia et scissa. Fructum habet rotundum in modum pilae, amarum, qui eo tempore colligendus est, quo ex viriditate pallescit. Huius intestina mollities a semine seperata, tertia parte dragmae, id est scripulo uno cum aqua mulsa trita et hausta ventrem deducit, vel cum melle et nitro et murra trita incocta et pro portione rotundata idem facit. Ipsae autem cucurbitae si siccatae confringuntur et coquuntur, ex ea aqua ischiadicis, paraliticis, cyliacis clysteres iniecti flegmata, fella sanguinemque deducunt. Eaedem tritae et umbilico praegnantium superpositae fetus discutiunt. In ipsius sphaera — sive cucurbita purgata — acetum decoctum si os colluas, dolorem dentium sedat, sed ne eadem ardeat, creta debet circumdari sive argilla. Similiter in eadem vel aqua mulsa vel vinum dulce decoquitur et alia die potum ventrem cum flegmat e et felle deducit. Praeterea ex ipsius sphaerae cortice collirium factum et coniectum stercora ex ventre deducit.

47

n. h. Ipericon. Sive corion propter similitudinem cimicis dictum. Folia habet rutae similia. De uno caespite multae rufae virgultae prosurgunt. Florem violae aurosae similem adfert, bacas habet teretes et oblongas in hordei magnitudinem, in his semen est nigrum, odore resinae. Nascitur in locis asperis et cultis. Trita haec herba et pota urinam movet et menstrua, si verendis subiciatur. Cum vino pota quartanam fugat. Semen autem eius cum vino XL diebus potum ischiadicos curat. Folia trita et adposita combusturas curant. [quartanis, ischiadicis.]

48

Lapatium. Lapatii genera sunt IIII, sed agreste efficacissimum. Si quis meliceridas habet <i. e. tubera umore meliginoso piena sine ullo dolore> folia lapatii cruda contrita et perseveranter adposita collectionem spargunt. Semen autem eius cura vino et aqua tritum a disentericis et cyliacis et fastidium cibi patientibus utiliter bibitur. Eadem potio etiam his prodest, qui scorpionum ictus aut exceperunt aut verentur. Radices utem eiusdem modi aut coctae in aceto aut crudae cum eodem tritae lepris et strumis et scabrosis unguibus impositae medentur, si modo prius in sole nitro et aceto incommodum corporis defricetur. Pruriginem quoque mitigat. Iisdem radicibus in vino coctis sucus ore detentus dolorem dentium sedat. Parotidas quoque et choeradas eadem radices elixae in vino et adpositae solvunt, in aceto autem coctae splenis duritiam relaxant. Similiter naturali mulieris adpositae humoris tluxum cohercent. Morbum quoque regium cum vino coctae soci sui poto purgant. Eadem potio cauculos vissicarum friat. Menstrua etiam mulierum provocat.

49

n. h. Heliotropium. Vbicunque fuerit nec fatuus nec striga accedit.

Ad verrucas: folia eius sumis et verrucas rude fricabis. Cum fricueris trita ex aceto superinposito et obligato: statim cadent nec postea nascuntur.

Ad scabiem totius corporis: heliotropium supra tegula munda conbures et cinerem eius colliges et aceto temperabis et hominem in balneo duces et, cum sudaverit, perungues inde. Et cum hoc medicamentum bene confricaveris, linamentum quoque sebo perungues, caldum quoque ei dederis bibere: medetur.

Ad vissicae dolorem: conteris porri uncias sex in vini cyatis IIII: bibat ieiunus. Hanc herbam si quis secum habebit, a nullo daemonio noceri poterit nec strigis. Sic herbam eam legis: mane ante solis ortum, luna XVI, cum illam inveneris, circumdabis eam auro, argento, ebore et antequam tollis, dominum omnipotentem et Xm eius invocabis: ,ut haec herba remedio praesentaneo mihi sit et cuicumque ex ea dedero‘. Tum eam palo effodies sine ferro et cum eam sustuleris, fruges ibi pones praeter fabam et sic locum coaequabis.

50

n. h. Arnoglossos. Quam latini plantaginem vocant, nascitur humectis locis, folia lata in similitudinem betae habet. Multi eam pro olere utuntur. Ex eius medio caules usque ad summitatem in semine nascitur. Radices habet molles, albas, in formam digiti. Folia ipsius virtutem habent seranticam et stipticam. Haec herba contusa et perniciosis ulceribus inposita, vel venenis infectis vel sordidis, plurimum prodest. Constringit etiam sanguinis fluxum et putredines et carbunculos. Cicatrices etiam antiquis ulceribus obducit. Praeterea sinus <vulnerum> glutinat et canis morsum curat. Conbusturis medetur, faucium quoque fervores sedat, et tumores, qui in oculorum angulis nascuntur, quos Graeci aegilopas vocant, cum modico sale destruit. Folia huius herbae enervata <id est floribus excollectis> elixa cum sale et aceto coeliacis et dysentericis salubriter medentur. Eadem esca epilenticis et suspiriosis prodest. Sucus autem eius expressus os ulcerosum et sordidum adsiduis colluvionibus purgat. Idem sucus cum cerussa vel creta cimolia mixtus ignem sacrum sanat. Siringis etiam per clisterem infusus vel auriculis et oculis dolentibus instillatus remedium est. Etiam collyrio permixtus oculos sanat. Gingivas etiam sanguinolentas astringit. Nec non haemoptoicis, qui sanguinem reiciunt, et phthisicis potus prodest. Nec non inpositus in lana et naturalibus hystericae mulieris adpositus subvenit. Similiter etiam reumaticis matricibus prodest. Semen ipsius, à cum vino tritum bibatur, fluxum ventris constringit. Radix vero decocta doloremdentium, si manducetur, sanat vel sucus decoctus, si ore teneatur. Cum vino autem dulci vel careno tota cum foliis et radice contrita et pota vissicam et renes sanat. Tertianis quoque tres eius radices et quartanis cum vini cyatis duobus et aquae totidem potae prodesse <a novis> dicuntur.

<serantica, stiptica.>

51

n. h. Chamaeleuce. Tunsa et cribrata et cum aqua calida pota lumborum dolorem perfectissime sanat. Chamaeleuce folia …………..

52

n. h. Scilla. Virtutem habet thermanticam. sed campestris, quae russea est, vicari debet et montana potius, quae alba est, collegi. Haec multis rebus prodest, si polenta vel argilla tecta coquatur in fomo vel in prunis; interea tamen tactu examines, an cocta sit, et si necdum cocta est, rursum alio tegmine eam vestis, donec usque ad mollitudinem percoquatur; nani nocens est, quae percocta non fuerit. Praeterea etiam illo modo coquitur, ut in vase fittili <gypsato> in clibano coquatur, quoad subacta fuerit: omnibus tum tunicis eius proiectis media parta mutata, instituitur. Et concisa in aqua calida coquitur, aqua saepe mutata, donec neque salsa neque amara sit aqua. Post hoc partes in lino per intervalla, ne se contingant, inseruntur et in umbra siccantur. Huius unam partem tritam cura salis assi et triti partibus octo aquae admisces et ex hac permixtione duas cotulas, id est heminam ad molliendum et deducendum ventrem bibes. Hinc etiam . . . . bibes ……… urinam provocat. Hydropicis et stomachicis prodest. His etiam, quibus cibus supematans digestionem prohibet, onus stomachi ad inferiora deducit. Ictericis etiam medetur, tortiones intestinorum sedat. Suspiriosis quoque et flegmata exscreantibus prodest. Etiam, si sine sale dragma una i. e. scripuli tres diligenter trita et melli admixta coquatur et cocliario accipiatur, omnia eadem facit. Vel maxime stomacho prodest ad digestionem cibi. Sed hoc ei dandum est, qui nullum vulnus intrinsecus habet, noceat. Praeterea acrochordonas i. e. excrementa corporum illo modo sanat, si illius crudae mediam partem assemus et tritam corpori adponamus. Semen eius tritum cum melle vel fico acceptum ventre solvit <et eiusdem crudae media remediat>. Cum oleo coctum vel cum resina tritum rhagadas plantarum glutinat. Morsum eliam viperae sanat. Eadem scilla ad limen suspensa omnia mala effugat.

53

n. h. Eryngion; <quam Afri cherdan vocant.> cuius folia in principio nascendi mollia et saporis blandi pro olere sumuntur. Postea spinosa fiunt. Habent caulem vel cyaneum vel album vel viridem, in cuius summitate pilulae asperae spinosaeque nascuntur. Radix longa et forinsecus nigra, odoris boni. Et in campis et in locis asperis gignitur. Virtutis est thermanticae. Quae tunsa et pota cum vino urinam movet et menstrua, tortiones etiam ventris inflationesque dissolvit. Facit etiam ad hepaticos et ad serpentium morsus. Ad multa praeterea intimorum viscerum vitia cum semine oleastri datur. Haec contusa et pro cataplasmate inposita omnes collectiones, tubera tumoresque dissolvit. Huius radices aestivo solistitio ante ortum sotis colligantur et in oleo coquantur, quamdiu sucum suum demittant, ita ut . . . . crepare possint. Deinde isdem foras proiectis in oleum cera mittatur. Haec spuma argenti diligentissime trita et paulatim sparsa surculo fraxineo diligenter ac patienter agitetur, ne ante permixtionem gravitate sua subsidat. Deinde in buxide fraxinea reponatur. Mirificum praestabit auxilium adversus ictus scorpionum omniumque serpentium vel canis rabidi morsus, si prius vulnus ferro scindas et inplastrum istud adponas, ita tamen, ne aeger odorem eius accipiat. Hoc temperatum etiam ignem sacrum refrigerat. Dolori podagrae, si initio accessionis inponatur, occurrit.

54

n. h. Hiera. Quam latini verbenam vocant. Ideo a Graecis nomen accepit, quod sacerdotes eam purificationibus adhibere consueverunt. Huius forma talis est: multa de uno caespite virgulta consurgunt, quorum nonnulla cubitalia, plerique maiora sunt, tetragona et crebris locis nodosa. Ex isdem nodis folia nascuntur angusta et oris incisis, sapore subdulci. Radicem habet longam et tenuem. Ea tota cum foliis ac radice cum vino trita serpentium morsus medetur et vulneri adposita et potui data. Arquatis etiam prodest, si foliorum eius dragma una, id est scripuli tres cum turis tanto modo et vini veteris calidi libra teratur et ieuno per quadriduum detur. Tumores etiam vulnerum veterum auferet. Et fervores etiam folia eiusdem trita in modum cataplasmae adposita mitigant. Sordida etiam vulnera purgar et ad cicatricem nutrii. Putredines quoque oris et faucium tota herba in vino decocta e tertiat gargarizata serpere in interiora non patitur. <Praeterea ad medetur, si de uno caespite tres . . . . recentes in manu teneantur. Ad quartanas quattuor prosunt.>

55

n. h. Strutios. Quam quidam herbam lanariam vocant ex eo, quod plerique lanam ex ea lavant. Radix eius amara est et diuretica i. e. urinam movens. Huius tunsae pulvis, cocliarium plenum, cum aqua mulsa potus prodest hepaticis, tussientibus, suspiriosis, ictericis. Ventrem quoque deducit. Eadem cum panacis radice(m) et capparis ex aqua mulsa pota cauculos vissicae solvit et provocat. Cum polenta hordeacia et vino cotta omnes duritias et collectiones spargit. Eiusdem pulvis naribus admotus stemumentum citat. Idem cum melle infusus in naribus caput ore <aperto> in terram prono purgat <et leviorem facit>.

56

n. h. Delfinion. Dicta, qud semen ipsius <vel flores> delfino marino sit simile. Florem habet blattileum. Folia ipsius artemisiae similes sunt, nisi quod minoris. Huius succus collectus et cum piperis grano in part. trium dierum, id est XXI die prima, secunda die XVII, tertia die XIII . . . . . . . hoc si ante accessionem dederis quartanario, mira celeritate liberabitur.

57

Centimorbia. Nascitur locis cultis et petrosis <hoc est montuosis et laetis.> ex uno caespite multas virgultas emittit, foliis parvis et rotundis et scissis. Polytrico similis. Eius vis talis est ad medendum: eius herbae totius siccae pulvis cribratus mollissimus curat armora, caballus si aperta habuerit, vel dorsum laesum. Miraberis bonum effectum!

58

n. h. Viola aurosa. Violae genera sunt tria: purpureum album et melinum. Sed melinum maxime medicinae aptum est. Haec decocta et supersessa dolores et fervores matricis relevat. Menstrua etiam provocat. Folia eius tunsa et ceroto mixta rhagadas ani curant.

Vt nigri capilli efficiantur: suco eius in nardo mixto caput perunguas et nigri omni tempore perseverant.

Vt ad colorem et odorem omni torpori sit optimum: conficitur unguentibus sic: samsuci dragm. XVI, rosae siccae dragm. I, pituini dragm. XLI, irisilliricae dragm. XL, cerae dragm. XL, amomi dragm. XIV, meliloti dragm. XX, oleospani optimi dragm. XI, et eas res commisces cum suco et utraque decoques usque ad mellis spissitudinem.

Vt faciat contro venenum, ut excludas <epotum, et contra> circae venena et rhiziam, bibes hunc trociscum, liberaberis statim. Conficis sic: murrae dragm. II, oleae dragm. X, aneti dragm. II, croci dragm. IV, corii dragm. XII, nardostacheos dragm. VIII, mellis attici dragm. XX. misce vino et aqua marina, facies trociscos. Dragmas singulas ei, qui non fuerit venano laesus, dabis in vini quiatis duobus, quibus vero iam venenum datum est, dabis trociscos duos in vini quiatis duobus, et si volueris, sucum herbae subiunge.

59

n. h. Capparis. Folia habet rotunda, florem purpureum, semen inclusum. Haec herba calida est et caustica. <Quidam fecit siruppum de cappari et liberatus est a splenis tumore.>

Ad splenis dolorem: radix capparis tunsa et cribrata et factum vice cataplasma et impositum splenem exsiccat. Sed ligabis eum hominem ne prae dolore(m) medicamentum excutiat et post horas tres ducis eum, qui patitur, in balneo et fac eum super solium sedere et nescientem eum inpingis deorsum et liberabitur.

60

n. h. Anchusa. Nascitur locis cultis et planis. Legis eam mense Martio. Anchusae genera sunt duo: una quam Afri barbatam vocant est, et altera, quae maxime medicacamini apta est. Haec in terra pressa nascitur foliis spinosis, sine caule.

Ad conbusturas: herbae anchusae radix in oleo decocta et cera, factum medicamentum vice cerotum, induces conbusturis, mirifice sanat. <Legis eam mense Februario.>

61

n. h. Cynosbatos. Latini zizifum agrestem dicunt, Punici didacbolbot vocant. Huius bacae, exempta de medio lanugine — obest enim faucibus —, pro cibo sumptae, purgant thoracem. Acres vel acidulae sunt, itaque stomacho obsunt, tieni autem, quod est aptae sunt. Flos eius epotus ita medetur, ut fel per ventrem et urinam deducatur: sed sanguinolenta purgatio. Radicis <etiam de codice> inpositum lieni commodum est superponere; supinus autem ligandus est laborans, ne vim medicamenti inpatiens remedia discutiat.

62

n. h. Anagallis. Herbae anagallidis sucus metti permixtus aequis ponderibus et naribus infusus flegmata deducit. Similiter et dentium dolorem sedat. Si autem sucus eius cum oleo rosacio misceatur et ex hoc facies ungueatur, ab omnibus libenter aspicitur.

Vt mulier claram et teneram faciem habeat: herbae anagallidis sucum melle et lycio indico et aceto acerrimo si permisceas et ex hoc mulier faciem perungueat claram et teneram faciem habebit.

Ad epilepticos et qui mente alienantur: herbae gallidis sucus cum melle mixtus et naribus iniectus purgato capite epilepticis mentem integram restituet.

Ad vitia de facie tollenda: herbae anagallidis sucus quantum sufficiat, alquionium, quod est spuma maris, dragm. IV, pumicis dragm. IX, gallae dragm. VIII, lycium indicum dragm. . . . si volueris, nitro faciem perungues.

63

n. h. Panacia. . . . . . . . . . eadem folia cum melle mixta cancri dentium, quod dentes deicit, sanat. Semen ipsius, dragmae duae, cum vino tritum et potum aut cum melle tritum et potatum et idem genitalibus mulierum adpositum menstrua movet et fetus matricibus deicit. Radices cum aceto tritae et spleni superinpositae prosunt.

64

n. h. Purpurea. Purpureae violae folia cum axungia, pari pondere, contusa vulnera recentia et pristina efficacissime sanant. Tumores quoque et omnes collectiones dissolvunt. Flos ipsius in melle missus et maceratus cum vino optimo mixtus stomachi arduram sedat. <Est autem refrigeratoria.>

65

n. h. Zamalention. Nascitur locis petrosis vel moutuosis. Haec herba trita bene cum axungia sine sale et vulneribus adposita omne vulnus sanat. Item

Ad vulnera cancerosa: herba zamalention sicca et in pulvere mollissimo redacta omnia vulnera cancerosa expurgat.

66

n. h. Zamalention masculus. Nascitur in locis petrosis.

Ad vulnera omnia: haec herba tunsa cum axungia vetere et inposita omne vulnus persanat.

67

n. h. Lichnis. Lichnis stephanomatica folia habet oblonga, angusta, lanuginosa, subalbida, caulem cum ramis lanuginosis, in summo capite caliculos. E quibus flos violaceus prominet. Huius semen ex vino datum adversus omnium serpentium et scorpionum ictum prodest. <Adeo, ut quidam affirment, eam scorpionibus superpositam stuporem isdem languoremque incutere.>

69

n. h. Abrotonum. Alii heracleon vocant. Huius genera sunt duo: femina et masculus. Femina ramosa. Minutissima habet folia ut potius capillamentum videatur, flores vel semina minutissima et aurosa, boni odoris et gravi gustu amara. Semen eius cum aqua tritum et potum suspiriosis, ischiadicis et qui urinam difficulter emittunt prodest et paralyticis cum vettonica in condito datum. Menstrua etiam movet et adversus venena et morsus serpentium in vino potum subvenit. Cum oleo tritum et torpori superlinitum adversus febres frigidas prodest. Serpentes etiam vel sparsum et incensum fugat, principaliter ad spalangionum et scorpionum ictus prodest. Oculorum fervores cum malis cydoneis cocta et cum pane contrita vice cataplasmatis mitigat. Furunculos etiam spargit adtrita et cum polline tritici decocta. Eandem vim in omnibus etiam masculus habet.

70

n. h. Aparina. Sive filantropos, quia hominibus inhaerescat, sive omphalocarpos, quod semen umbilico simile habet. <Quam Romani lappam vocant.> multos ramos emittit, longos et tetragonos, asperos. Folia habet caulem cingentia, intervallis disposita, florem album, semen durum, rotundum, in medio concavum in umbilici modum. Eius totius tritae sucus cum vino potus contra spalangionum et viperarum morsus remedio est. Idem sucus eius dolores aurium instillatus curar.

Explicit liber medicinae Dioscoridis ex herbis femininis. Feliciter. Bene valeas in domino, qui hunc librum uteris!

Addendum

31

n. h. †Spieritis. Habet folia minuta lanuginose, ex una radice multos ramos emittit per terram fusos, florem croceum bufthalmo similem, hodorem murtheum si digitis conteratur. Haec herba, si in oleo decoquatur et ex eo is qui cum rigore febricitat sub initio accessionis unguatur, sanus fiet. Haec tunsa et cribrata, pleno cocliario ex aqua calida pota, hydrofobas et canis rabidi morsus sanat. Huius fasciculus in sextario lactis decoquatur: ex quo dimidium mane, dimidium vespere acceptum spleni medetur. Huius tunsae et cribratae pulvis, cocliarium pleno ex cyatho vini, si mulier post purgationem <menstrua> bibat et cum viro coeat, concipit, quae non concipiebat.

69

n. h. †Sion. Quae a latinis laber appellatur, alii †aurum viride dicunt. Nascitur locis aquosis. Folia eius olere atro minora, gustu aromatica. Quae manducata vel elixa vel cruda cauculosis prodest, quia cauculos defricat et per urinam foris eicit. Menstrua movet et disintericis subvenit. <Mirabiliter.>