Dositheus (Ps.)Hermeneumata Vaticana |
| digilibLT 2020 |
| Informazioni editoriali |
HERMENEVMATA VATICANA QVAE DICVNTVR ERMINEVMATA
[p. 421Goetz]
PARS ERMINEVMATVM LIBRI PRIMI VSQVE AD HOMINEM I
Ἄρκεται Incipit
βιβλίονα . liber
Ἐπειδὴ ὁρῶ Quoniam uideo
Σέ τε καὶ te atque
ἑτέρους πολλοὺσ alios multos
ἐπιθυμοῦντας, cupientes,
σὲ μάλιστα, te praesertim,
βέλτιστε τῶν ἀνδρῶν, optime uirum
ἐμοὶ δέσποτα, mi domine,
ἑλληνιστὶ μάθησιν, Grece disciplinam,
καὶ θέλειν et uelle
μετὰ τῶν ἄρτι σῶν cum [Graecorum] <modo tuis>
παιδῶν liberis
διαλέγεσθαι, disputare,
μήτ’ εὐχερῶς neque facile
εἶναι δύνασθαι, esse [uel] posse,
δηλαδὴ uidelicet
δυσχερείας οὕνεκα difficultatis <causa>
καὶ πολυπληθίας et multitudinis
ῥημάτων, uerborum,
διὰ τοῦτο ἐγώ ideo ego
τὴν σὴν φιλῶν tuam amans
αγάπην caritatem
καὶ γνησίαν et germanum
διάθεσιν, affectum,
οὐκ ἐφεισάμην non peperci
τῷ ἐμῷ καμάτῳ, meo labori,
τοῦ μὴ σπουδαίως quin properanter
ἀυτὸ τοῦτο hoc ipsum
ποιεῖν, οὐχί facere,
ὄπως ἂν uti
ἐν τρισὶν in tribus
ἢ καὶ τέσσαρσιν aut etiam quattuor
βιβλίοις libellis
τῶν ἐμῶν mearum
ἑρμηνειῶν interpretationum
ἐπιμελέστερον diligentius
συνθάξω, ordinarem,
φέρ’ εἰπεῖν uerbotenus:
Λόγων, Sermonum,
Ἐπῶν, Versificationum,
‘Ρήσεων, Oraculorum,
Προοιμίων, Prouerbiorum,
Κλήσεων, Vocabulorum,
Συνωνυμιῶν, Cognomentorum,
[p. 422 Goetz]
Προσηγοριῶν, Appellationum,
Ἐπωνυμιῶν, Nuncupationum,
Ὑποστάσεων, Substantiarum,
Πραγμάτων, Rerum,
Σχημάτων, Habituum,
Μορφῶν, Formarum,
Ἐιδῶν <Vultuum>
Ἐνπιπτόντων, Incurrentiumue,
Πτώσεων, Casuum
Βουλομένοισ gestantibus
λαλεῖν loqui
ἢ γράφειν, aut scribere,
κρύσσειν, praedicare,
ἤ τι διανοῦμαι uel quippiam
πρᾶξαι agere
τῶν ὁρωμένων horum quae uidentur
ἤ καὶ ἀοράτων. aut etiam non uidentur.
Τοιγαροῦν, Igitur,
ὀμματισθέντεσ <ante oculos ponentes>
γράμματι θείῳ, <diuinam litteram>
ἐπιχειρήσομεν <inchoabimus>
πάντα πρῶτον <omnium primum>
περὶ τῶν ἄνωθεν <de rebus superius>
ποιεῖσθαι λόγον, <facere uerburn>,
ὀυχ ὡς αὐθτὴν μὲν <non ut illam>
τὴν ἀνεκλάλητον <ineffabilem>
παρεμφνησόμενοι <exponamus>
τῆσ θεότητος deitatis
φύσιν, naturam,
ἀτέλεστος γάρ ἐστι <indefinibilis enim est>
καὶ ἀνεκδιήγητος et inenarrabilis,
ἀλλὰ καθὼς sed sicut
ἐφικτὸν conceditur
θνητοῖς φάναι mortalibus fari:
λέξομεν δὲ dicemus uero
περὶ τῶν ὑπουρανίων de sub caelis
πρεπόντως decenter
καὶ εὐζωνως ac succincte,
εἶτα περί αὐτοῦ dein de ipso
τοῦ οὐρανοῦ caelo
καὶ τῶν ἐν αὐτῷ, et quae in illo,
εἶτα δὲ deinde
περὶ τῶν ὑπαίθρων de subaetheriis
περὶ τε ἀέρος deque aere
καὶ τῶν κατ’ αὐτοῦ et quae per illud,
σωματικῶν μέν, corporeis quidem,
ἀψηλαφήτων δέ inpalpabilibus uero,
περὶ γῆς de terra
καὶ τῶν χερσαίων, et arentibus,
περὶ θαλάσσης de mari
καὶ νηκτῶν, et natabilibus,
περὶ τῆς ἀβύσσου de abysso
καὶ τῶν ἐν βυθῷ, et quae in profundo,
περὶ τοῦ Ἄιδου de inferno
καὶ καταχθονίων, et inferis,
καὶ περὶ πάσης et de omni
ἁπαξαπλῶς semel atque simpliciter
φύσεως. natura;
ἁπάντων δὲ cuncta uero
κατατάξομαί taxabo
σοι παρέχων tibi adhibitus
τὰς ἀφορμὰς occasiones
τοῦ μαθεῖν ad discendum
τὰ χρήσιμα, utilia,
ὦ φιλοπονέστατε μαθητά. studiosissime <discipule>.
Ἐν μὲν οὖν Itaque ergo
ἐπουρανίαις super caelestibus [aedibus]
ἀψῖσιν <aedibus> regiis
οἰκεῖ stat
ἐκείνε μόνη illa sola,
ἱερὰ καὶ θεία, sacra et diuina,
[p. 423 Goetz]
τῆσ ἀγίας sanctae
καὶ ἀχράντου et inuiolatae
Τριάδος φύσις, Trinitatis natura,
ἀκήρατος , inlibata,
ἀγήρατος , insenescibilis,
ἄτρεπτος, inuersabilis,
ἀναλλοίωτος inmutabilis,
ἀπαθής, inpassibilis,
ἁπλῆς, simplex,
ἀσύνθετος, inconposita,
ἀχώρητος, inseparabilis,
ἀδιαίρετος,, indiuisibilis,
ἀπρόσιτος, inaccessibilis,
ἀπροσπέλαστος, inproximabilis,
δόξα ὑπεραστράπτουσα, gloria infulminans,
ἀγαθότης benignitas
ἐπιθυμητή. concupiscibilis;
κάλλος [ἀμήχανον] pulchritudo,
αὐτή δὲ αὐτοῦ haec autem eius
ἡ θεοτης, deitas,
ἄναρχος, sine principio,
ἀτελεύτητος, sine fine,
ἄφθαρτος incorruptibilis,
ἀμίαντος, incoinquinata,
ἄσπιλος, <inmaculata>,
ἀόρατος, inuisibilis,
ἀμίμητος, inimitabilis,
ἀκηλίδωτος, inpolluta,
ἄθικτος, intaminata,
ἀΐδιος, sempiterna,
ἀκατάλημπτος, inconprehensibilis,
ἀνεκδιήγητος, inenarrabilis,
ἀνεκλάλητος, ineffabilis,
ἄφραστος inedisseribilis,
ἀνεξιχνίαστος, inuestigabilis,
ἀνεξίκακος, indolens,
αὐτογενής, sibi genita,
αὐτόγνωςστος, sibi notus,
αὐτόματος, spontaneus,
ἀπέραντος, inexplicabilis,
ἀτέλεστος, indefinibilis,
ἀπερίγραπτος, incircumscriptibilis,
παντοδύναμοσ omnia potens,
πανεπίσκοπος, omnium perspectrix,
ἀκαταμάχητος inexpugnabilis,
ἄπαυστος, incessabilis,
ἀέναος, perennis,
ἀμάραντος, inmarcescibilis,
αἰώνιος, aeternus,
διηνεκής, continua,
διαμένουσα, permanens,
μόνιμος, perpetua,
ἐνδεληχής, indefessa,
προσκυνητέα, adoranda,
σεβάσμιος. colenda.
Καί., εἴ τι Et, si quid
τούτοις ἁρμόζον his aptum
ἐστίν, est,
τυθγχάνει, extat,
ὑπάρχει, subsistit,
δέος, metus,
φόβος, timor,
φέγγος, splendor,
τρόμος, tremor,
καὶ ἅπαν, et omne,
τὸ πέρι quod circa
πυρὸς φλόξ. ignis flamma.
Ἕτι δὲ Adhuc autem
ἐκεῖσε, illic,
χοροστασίαι stationes
Ἀγγέλων, Nuntiorum,
Ἀρχαγγέλων Archangelorum
ἐπιστασίαι, adstantiae,
αἱ δόξαι gloriae
τῶν Κυριοτήτων, Dominationum,
αἱ προσεδρίαι praestolationes
τῶν Θρόνων, Sedium,
αἱ Δυνάμεις, Virtutes quoque,
αἱ Ἀρχαί, Principatus,
<αι> Ἐξουσίαι. Potestates,
Αὐτόθι πάλιν Inibi rursum:
Σοφία, Sapientia,
Φρόνησις, Prudentia,
Πρόνοια, Prouidentia,
Σωφροσύνη, Parsimonia,
Σεμνότης, Pudicitia,
Ἁγνεία, Castitas,
Ἀποχή, Abstinentia,
Ἐγκράτεια, Continentia,
Δὐναμις, <Ἀρετή>, <Vis>, Virtus,
Ἀλκή, <Ἀρετή>, <Vis>, Vigor,
Ἀνδρία, Robur,
Ἰσχύς, Κράτος <Mansuetudo> <Vis>
Πραῦτης, <Mansuetudo>,
Ταπεινοφροσύνη, Humilitas,
Πεποίθησις, Confidentia,
Σπουδή, Industria,
Ἀλήθεια, Veritas,
Ζωή, Χάρις, Vita, Gratia,
ἐνέργεια, efficacia,
ἀποτέλεσμα, effectus,
εἰρήνη, pax,
ὁμόνοια, concordia,
ἀνοχή, patientia,
μακροθυμία, longanimitas,
διάκρισις, discretio,
καρτερία, tolerantia,
σύνεσις, intellectus,
ἀκακία, innocentia,
εὐλάβεια, religio,
θρησκεία, ritus,
σέβας, cultus,
προσοχή, attentio,
φιλοτιμία, deuotio,
ἐπιτήδευσις, adinuentio,
καλοκἀγαθία, beniuolentia,
εὔνοια, serenitas mentis
εὐγνωμοσύνη, foederatio,
πίστισ, fides,
ἐλπίς, spes,
ἀγάπη, caritas,
στοργή, dilectio,
χρηστότης, benignitas,
ἀγαθοσύνη, bonitas,
ἠπιότης, modestia,
ἐπιείκεια, clementia,
εὐσέβεια, pietas,
ἀσφάλεια, cautela,
ἱλαρότης, hilaritas,
ἁπλότης, simplicitas,
ἱλασμός, propitiatio
καὶ πάντες et cuncti
τῶν ἀγαθῶν bonorum
ἀποκείμενοι repositi
θησαυροί. thesauri.
Τὸ δὲ πᾶν Omne uero
μέγα, magnum,
μέγιστον, maximum,
ἀχανές, inmensum,
ὄβριμον, inorme,
ἄφατον, infinitum,
ἀνείκαστον, eximium,
κητῶες, grande,
περμέγεθες, immane,
μεγαλοφυές, magnissimum,
πανμέγεθες, ingens,
εξαίσιον. egregium.
Περὶ οὐρανοῦ· De caelo:
οὐρανός, caelum,
[p. 425 Goetz]
στερέωμα firmamentum,
φωστῆρες, luminaria,
στοιχῆια, elementa,
ἥλιος, sol,
σελήνη, luna,
τροπαί, πληροσέληνον demutationes, plena luna,
μήνη, menstrua luna,
δαδουχήματα, [de] luculentiae,
ἀκτῖναι, stellae,
ἀστέρες, sidera,
ἅστρα. sidera.
Ὀνόματα Nomina
ἀστέρων· stellarum:
[ἀστέρων] <ἕσπερος>, uesperus hospitalis,
Ἕσπερος, Antifer,
Φωσφόρος, Lucifer,
Ὠρίων, ‘Υάδαι, Orion, Oedae,
Πλειάδαι, Vergiliae,
Ἶρις, Arcus,
Ἄρκτος, Septentrio,
ὅντινα quemque
καταχρηστικῶς uulgo
Ἅμαξαν καλοῦσιν Carrum uocant
οἱ πλεῖστοι, plerique,
Δέκα καὶ Δύο. XII quoque.
<Σημεῖα>, ζῴδια, Signa, sigilla,
ἅπερ οἱ φιλόσοφοι quae tamen <sagaces>
οὕτω προσαγορεύσι· [sagaces] ita appellant:
Κριός, Ταῦρος, Aries, Taurus,
Δίδυμοι, Gemini,
Καρκίνος, Cancer,
Λέων, Leo,
Παρθένος Virgo,
Ζυγός, Libra,
Σκορπίος, Scurpio,
Τοξότης, Sagittarius,
Αἰγόκερως, Capricornus,
Ὑδροχόος Aquarius,
Ἰχθύς. Piscis.
Αὖ πάλιν, Item [caelitus],
οὐρανόθεν caelitus
ἐπιφαινόμενα· apparentia:
ὑετός, βροχετός pluuia, nimbus,
ὄμβρος, imber,
ψεκάδες, mossae,
σταγόνες, ῤανίδες guttae,
σταλαγμός, stillicidium,
δρόσοι, rores,
δροσερόν, roscidum,
χιόνες, niues,
ἐπομβρία, oblatio, imbris nimietas,
κατακλυσμός, diluuium,
ξηρασία, siccitas,
ὑγρασία, humectitas,
νιφετός, nix,
παγετοί, gelicidia,
ψῦχος, frigus,
κρύος, rigor,
κρύθσταλλος, glacies,
παχνη, pruina,
ἀστραπή, coruscum,
βρονταί,, tonitrua,
κεραυνός, fulmen,
χάλαζα, grando,
χαλαζοκοπεῖ, grandinat,
σκότος, tenebra,
ἑσπέρα, uespera,
σκοτία, ἀφεγγές, obscurum,
ὀψέ, sero,
,ἐνωρίτερον temperius,
ἐν ὤρᾳ, tempore,
ἡ νύξ, μεσονύκτιον, nox, medium noctis,
[p. 426Goetz]
πρωΐ, πρωΐ mane, maniscente,
ὄρθος, mature diluculum,
πρωΐας αὐγαζούσης, albente matutino,
διαφανία, aurora,
διαυγάζει, luciscit
ἡμέρα, dies,
ἰσημερία, ἐαρινή solistitium, primauera,
νεομηνία, Kalendae,
καθημέραν, cotidie,
τῇ ἐπαύριον, in crastinurn,
καθ’ ἕκαστα, per singula,
συνεχῶς, frequenter,
σήμερον, αὔριον, hodie, <cras>,
χθές,προχθές, heri, antepridem,
πρὸ μικροῦ, ante paulum,
πρὸ βραχύ, ante pusillum,
πρὸ ὀλίγου, ante modicum,
ὧραι, ὧρα, horae, hora,
πρῶτη, δεθτέρα, prima, secunda,
τρίτη, τετάρτη, tertia, quarta,
πέμπτη, quinta,
ἕκτη, ἑβδόμη, sexta, septima,
ὀγδόη, ἐννάτη, octaua, nona,
δεκάτη, ἑνδεκάτη, decima, XIma,
δωδεκάτη, duodecima,
μεσήμβριον, meridies,
μετ΄ἄριστον, <post prandium>,
πρό ἀρίστου. <ante prandium>.
Τὰ τέσσερα Quattuor
κλίματα cardinales
τῆσ οἰκουμένης· orbis:
ἀνατολή, δύσις, oriens, occidens,
ἄρκτος septentrio
καὶ μεσημβρία. et meridianus.
Περὶ ὑπαίθρων· De subaetheriis:
ἀέρες, ἄνεμοι, aeres, uenti,
φυσήματα, flabra,
πνοή, αὔρα, aspiramentum, aura,
ἀχλύς, γνόφος, καύσων, caligo, aurugo,
ὀμίχλη, nebula,
αὐχμηροτης. siccitas [obscura].
Τῶν ἀνέμων Ventorum
τὰ ὀνόματα nomina.
Ὁ ἄνεμος φυςᾷ· uentus flat:
τίς οὗτος ἆρα; quis ille noscit?
Νομίζω. Βορέας, Puto: aquilo,
τάχα νότος, fere auster,
τυχὸν λίψ, <fere> eurus,
ἀφηλιώτης, subsolanus,
ἀπαρκίας, septentrio,
Ζέφυρος, εὐρόντος, faonius,
χῶρος,ἴλιξ, uulturnus, uertigo,
κίρκιος, circius,
λαῖλψ, turbo,
πελάγιος, altanus,
θύελλα, <turbor>,
ἐτήσιος, annualis,
σπιλάς, subitanum <procella>,
ἀπόγειος, terrester,
καταιγίς. tempestas.
Περὶ γῆς· De terra:
γέαι, γῆ, terrae, terra,
ἐξυδάτωσις, inundatio,
ἤπειρος, tellus,
αὐχμός, siccitas,
χθών, arua,
σεληνοδρόμια, lunae cursum,
πάμφορος, fertilis,
[p. 427Goetz]
ἄφορος, infecunda,
χέρσος, ξηρά, inculta et arida, sicca,
ὑγρά, ὄρη, humida, montes,
βουνοί, colles,
πεδιασιμαῖα, campestria,
ὀρεινά, montana,
μεθόρια, termini,
πέρατα, τέρματα, finitima, termina,
ἄκρα, ἔσχατα, summa, extrema,
μεσόγεια [παράλια], medioterrena,
<παράλια>, παραθαλάττια, maritima,
αἰπεινά, celsa,
πεδιάς, campestris,
ὁμαλά, plana,
<τραχεῖα>, aspera,
<ἀκρώρειαι /ὄρους>, iuga collium,
<χώματα>, aggeries,
<ἐξοχαί>, cacumina,
κορυφαί, uertices,
<κοιλάδες>, ualles,
φάραγγες, conualles,
ἀνάφορον, cliuum,
κατάφορον procliuum,
ἀνάβασις, ascensus,
κάθοδος, discensio,
χρόνος, καιρός, tempestas,
ηαιροί, tempora,
ἔαρος ὥρᾳ, ueris temporibus,
εὐκρασία, temperies,
θέρος, ἔαρ, aestas, uer,
μετόπωρον, autumnus,
χειμών, hiemps,
ἔτη, ἐνιαυτοί, anni,
πέρυσι, anno,
προπέρυσι, ante annum,
μήν, mensis,
ῥοπή momentum,
στιγμή. punctus.
Περὶ δένδρων De arboribus
καρποφόρων fructiferis
καὶ ἀκάρπον· et infructuosis:
δένδρον, arbor,
ἀναδενδράς, arbustum,
πρώϊμον, tempestiuum,
ὄψσιμον, serotinum,
κλάδοι, rami,
ἔρνη palmites,
ὄρπηκες †tamarae,
κορμός, truncus, cippus
φύλλον, folium,
φλοιός, λεπίς, cortex,
βρύα, φθλλάδες, frondes,
ἀπῶρυξ, propago,
στέλεχος, uirgultum,
ῥίζα, radix,
ῥίζωμα, stirpis,
ἀμπελών, uinetum,
ἄμπελος, uinea,
βρυωνία, uiticula,
κλῆμα, uitis sarmentum,
πέταλον, pampenum,
ἕλικες, περιπλοκάδες, cincinni, caprioli,
ὀρόδαμος,, uirgultum,
παραφυάδες, suboles,
θάμνοι, frutecta,
καρπός, fructus,
βότρυς, ὄμφαξ, botrus, acinum,
ἐπιφυλλίς, ἐπίτραγος, racimum,
σταφυλή, σταφίς, <uua>, uua passa,
κόκκος, τρυγητός, granum, uindemia,
[p. 428Goetz]
φυλλολογημός, racematio,
ἐλαιών, ἐλαία, oliuetum,olea,
ῥῶγες, γίγαρτον, bacas, nucleum,
συκῆ, ficus,
ἀκρόδρυον, ὀπώρα, pomum, turio,
εὔσκιος, umbrosa,
δασεῖα, σύνδενδρος, condensa,
/ὄλυνθος, ἐρινεός, caproficum,
κάμακες, χάρακαι, adminiculi, sudatum,
φορῆες, baiuli
ῥοδανόν, εὐδιάσειστον, [nemus],
εὐθαλὲς, gratum germinans,
ἄλσος, ἔλη, saltus, palus,
πάπυρος, papyrus
σχοῖνον χλωρόν, iuncum,
λεπτοκάρυον, abellanum,
φοῖνιξ καρυηρά, palma nucaria,
ἄπιον, ῥόα, pirum, malagranata,
μηλέα, κοκκύμηλον, melaria, pronum,
πρόδρομα, praecoca,
Δαμασκηνόν, Damascenum,
ἀμύγδαλον, Θάσιον, amygdalum,
δάφνη, laurum,
δαφνόκοκκος, lauri baccam,
Κυδώνια, χρυσόμηλα, Cydonia,
μυρσίνη, κισσός, myrta, hedera,
Ἀρμενία, Armenia,
ῥοδοδάφνη,, rodandrum,
καλαμών, cannetum, <harundinetum>,
κάλαμος. [harundineum] harundo.
Περί ὑλαίων· De siluestribus:
ὕλη, δρυμός, silua,
ἡ κυπάρισσος, cupressus,
πίτυς, pinus,
πεύκη, sappinus,
[δρῦς] <πρῖνος>, ilix,
[πρῖνος] <δρῦς>, quercus,
[†παρακλιδων] βάλανος, glans,
ἐρείκη, tamarice,
κάρφος, festucum,
δοκός trabes,
[ἐλάτη] δρῦς <μαλάνδρυς>, robur,
<ἐλάτη> [μέλανος], abies,
μελία, fraxenus,
λώπιμα, castanea,
λωτόν, lotum,
κεράσιον, cerasium,
τερέβινθος, φιλύκη, alaternus
ἀγριάμπελος labrusca,
ἀγριελαία, oleastrum,
κίτριον, citrium,
ἄρκευθος, iuniperum,
φηγός, fagus,
φιλύρα, tilia,
τρίκοκκοι, uerruces,
κεράτια, siliqua
λύγος, uimen,
σφένδαμνος, acer,
σχῖνος, lentiscum,
πτελέα, ulmus,
φελλός, suber,
κηκή, galla,
κέρδοι, abietes,
ἀκτῆ, sabucum,
αἴγειρος, poplus,
ἰτέα, salix,
πύξος, buxum,
μύριξ, genesta,
βατόμορος, morula,
λέπυρον [φελλός], cortex,
πλάτανος, platanus,
[p. 429Goetz]
νάρθηξ, ferula,
τράμμα, sicinia,
ἀχράς, lappa,
βάτος, rubus,
ἄκανθα, spina,
ῥάβδος, uirga [in],
ἄσηπτον, inputribile,
εὔκλαστον,, fragile,
σαθρόν, debile
στερρόν, firme,
κρανέα, cornus,
ζίζυφον, zizifum,
ἀγριόμηλον. sorbum.
Περὶ ἀνθῶν· De floribus:
ἄνθη, ἄνθος, flores, flos,
ῥόδα, κρίνα, rosae, lilia,
λευκόϊον, uiola,
φυτά, plantae,
παράδεισος, paradisum,
κύπρος, <cyprus>,
νάρδος, <nardus>,
κρόκος, <crocus>,
κάλαμος, <calamus>,
κιννάμωμος, <cinnamomum>,
σμύρνα, <murra>,
ἀλόη, <aloe>,
ἀμβροσία, nectar,
ὀσμή, odor,
άποφορά, redolentia,
εὐωδία, flagrantia,
ἄρωμα, pigmentum,
μύρον, unguentum,
κυπρίζει, prorumpit,
πεδία, campi,
χορτοκοπία, fenaria,
λειμῶνες, prata,
ῥοδεών, rosetum,
χλοηφόρον, uirectum,
ἕλη, paludes,
βλαστός, germen,
,κατάψυχα, opaca,
χρώματα, colores,
παραφυλλίς, <ῥαβδίον>, [pagus], (uirgultum),
βάμματα, tincturae,
εὖ πεπυκασμένον, uariatum,
σπόριμος, seges,
ἀμητός, messis,
καλάμη, culmus,
καλάμη, κάρφος, stipula,
στάχυες, spicae,
ἄχνη, ἀθήρ, arista,
ζιζάνιον, αἶρα, lolium,
τρίφυλλος, medica,
βοτάνη χλόη, herba auena,
ἀγρωστή, gramen,
πυρός, frumentum,
θύμον, molis,
σῖτος, triticum,
σωρός, aceruum,
κριθή, hordeum,
σκύβαλα, retrimenta,
ἐπίμετρον, cumulum,
ψηκτόν, rasum,
σεκάλη, ζέα, centenum, scandula,
λινόσπερμον linisemen,
τήλη, faenograecum,
χόρτος, fenum,
δέσμη, δράξ, manua, pugillum,
φακῆ, lenticula,
ἐρέβινθος, cicer,
κύαμος, fafa [fresa],
ἐρεγμός, <faba fresa>,
κόλλυβα, granea,
[p. 430Goetz]
σπέρματα, semina,
μήκων, papauer,
ἄρουραι, rura,
κέγχρος, ζέα, milium,
ὄροβος, orobium, eruum,
ἔλυμος, panicium,
βρίζα, secale,
λάθυρος, cicercula,
θέρμοι, lupini,
πτισάνη, <ἄλιξ>, ptisana, <alica>,
[ἄλιξ], <χόνδρος>, alica
σμῆγμα, lomentum,
σεμιδάλη. similago.
Περί λαχάνων· De oleribus:
κῆπος, hortus,
πρασιά, areolae,
λάχανον, holus,
ἀγριολάχανα, agrestia olera,
κήπεια ἕλεια, escarii asfaragi,
κράμβαι, caules,
μολόχαι maluae,
πράσα porri,
ἀσπάραγοι, cymae,
κόριν, coliandrum,
σεῦτλα, betae,
ἀρτύματα, condimenta,
κινάρα, cardi,
λόβια, fasioli,
κολοκύνθαι, cucurbitae,
ἀνακρεμνάδες, apapores,
σικύδες, cucumeres,
πέπονες melones,
θρίδακες, lactucae,
ῥάφανοι, radices,
τρώξιμα, acetaria,
περιφυλλίσματα, foliatio per gyrum petalae,
†ελκαραι, tursi,
γογγύλαι, rapae,
<τρυγών>, <pastinaca>,
ἀνδράχναι, portulacae,
σύμφυτον, sympetum,
σταφυλῖνοι, [pastinacae] cariotae,
βουνιάδες, napi,
κεφαλωτά, capitata,
ἀφρόσκορδον, ulpicum,
ὀλόσκορδον, oloscordum,
σκόρδον, aleum,
θαλασσοκράμβη, <holus marinum>,
κρόμμυον, cepa,
δριμύ,, acrimonia,
ἄκρα, summa,
εὔζωμον, heruca,
πήγανον, ruta,
σέλινον, apium,
πετροσέλινα, olusathra,
καρδάμη, nasturcium,
λόβια, fasioli,
κνῖδαι, urticae,
χρυσολάχανον, holus,
ἀνδράφαξις, atriplice,
ἡδύοσμος, menta,
ἄνηθον, anetum,
μάραθρον, feniculum,
γληχόνη, puleium,
θύμβρα, satureia, conela,
βλίτοι, bleti,
ἄρνεια, lapadia,
λιβανωτός, herba Sabina,
σίνηπι, sinapi,
ὤκιμον, ocimum,
ἐντύβιν, intibum,
μελάνθιον, git,
κύμινον, cyminum,
ἀφάκη, uicia,
ὥριμον, maturum,
ἄωρον. inmaturum.
[p. 431Goetz]
Περί τῶν θηρίων· De bestiis:
θηρίον ἄγριον, bestia fera,
ἀδάμαστον, indomita,
ἀτιθάσευτον, inmite,
σαρκοφάγον, carniuorum,
αἱμοβόρον, sanguinarium,
λέων, leo,
λέαινα, leaena,
λεόπαρδος, leopardus,
σκύμνος, catulus,
ἀσπάλαγος,, talpa,
ἀγριόκαττα, gattoferus,
τίγρις, tigris,
ἡ ἄρκος, ursus, ursa,
λύκαινα, lupa,
ὕαινα, belua,
λύκος, lupus,
ἀλωπός,, uulpis,
κύων, λύσσα, canis, rabia,
λακωνικός, ueltragus,
κυνάριον, canicula,
ἐλέφας, elefantus,
ἡ κάμηλος,, camelus,
σύαγρος, aper,
πάρδαλις, panthera,
μαρυκισμός, ruminatio,
μαρυκᾶται, ruminat,
βοσκή, νομή, pascua,
ἡ ἔλαφος, ceruus,
νεβρός, inulus, dammus,
δορκάς. caprea,
ἵππαγρος, equifer,
ὄνος ἄγριος, onager,
αἴγαγρος, ibex,
μονόκερως, unicornis,
προβατάγριον, musimo,
πλατύκερως, gammus,
αἴλουρος, uiuerrus,
ἰχνεύμων, ichneumon,
λεβηρίον, conicola,
λαγός, lepus,
δασύπους, δαφνῖται, cuniculus, laurices,
χοιρόγρυλλος erinacius,
ἀρκόμυς, meles,
γαλέα, mustela,
μῦς, mus,
[μιταλις,] [mus],
μυοξός, gliris,
μύωψ, talpa,
σφάλαξ, talpa,
χαλέαγρος, sorex,
βάθραξ, rana,
σαύρα, lacerta,
ἐχῖνος, ericius,
σκώληξ, uermis,
ἀράχνη, aranea,
βδέλλα, sanguisugia,
ψύλλος, pulex,
φάρυξ, gurgulio,
φθείρ, pedunculus,
κόνις, lendis,
πολυπόδιον, carbatium, plumbiolum,
κόριδες, cimices,
κάνθαροι, scarabei,
μύρηξ, formica,
μυῖα, musca,
τέττιξ κελαδεῖ, cicada cantitat,
φρῦνος ἕρπει. rubeta repit.
Περὶ κτηνῶν· De iumentis:
κτήνη, iumenta,
κτηναγωγία, euectio,
ζῷον, animal,
[p. 432Goetz]
ζῳαγωγόν, pastorium,
χειροήθη, mansuefactum,
εὐήνιον,, mite,
κακότροπον, malemorium,
τετράποδα, quadrupedia,
νωτοφόρα, sarcinaria,
ἵππος εὔπλαστος, equus gennicus,
ὀχευτής, ammissarius,
ἱππάς φορβάδας, equa bardia,
θελυμανεῖ,, hinnit,
ἡμίονος, mulus,
ὁλκάς, mula,
ὄνος,, asinus,
ἡ ὄνος, asina,
ὀγκᾶται πῶλος. rugit pullus.
Περὶ βουκολίον· De armentis:
βουκολικός, gregarius,
ἀγελάρχης, [βουκόλος], gregarius,
ταῦροι, δαμάλαι, iuuenci, uaccae,
βοῦς θηλεῖα, ἡ βοῦς, uacca,
μόσχος, uitulus
μοσχάριον, uitula,
ἐνιαύσιον, anniculum,
διετῆ, bimum,
δέρμα, δέρρις, pellis,
διφθέραι, pellicola,
βύρσα, corium,
κέρκος, cauda,
οὐρά. coda.
Περὶ θρεμμάτων· De pecudibus:
θρέμμα, pecus,
χίμαρος, τράγος, κανθός, hircus,
αἰγηλάτης, caprarius,
αἰγόστασιν, caprile,
κόλος, mutila,
†λαφνισκος, †britia,
ἔριφος, haedus,
ἐρίφιον, haedilia,
πρόβατα, oues,
πρόβατιον, οἶς, ouicula,
κριοί, arietes,
ἀρνία, ἄρνες, agni, agnae,
ἀρνίον, ἀμνός, agnus,
ἡ ἀμνάς, agna,
βαμβαίνει balat,
ποίμνια, pastoralia,
αἰπόλος, upilio,
ποιμήν. pastor.
Περὶ χοίρων· De porcis:
χοῖρος, porcus,
κάπρος ὗς, uerris,
γρονφάς, scrofa,
δέλφαξ, porcellus,
γαλαθηνά, lactentes,
θηλάζει, sugit,
ὀργᾷ. τόνος <ὑός>, subat,
ἐκτομάζει, castrat,
πολύτοκος, fecunda,
στεῖρα, sterilis,
γρονφάζει, grunnit,
χοιροβοσκός, subulcus.
Περὶ ἐρπετῶν De reptilibus
ἰοβόλοων· uenenatis:
ἑρπετόν, reptile,
δράκων, anguis,
δράκαινα, anguena,
ὄφις, coluber,
δηλητήριος <ἰός>, l letale uenenum,
δηλητήριον, letale,
θανατηφόρον, mortiferum,
[p. 433Goetz]
βασιλίσκος, regariolus,
ἔχιδνα, uipera,
κεράστης, cornuta,
σκολόπενδρα, centumpeda,
ἀκοντίας, iaculus,
τυφλίς, caecilia,
†πολυποδιν, salpica,
πρηστήρ, incendiaria,
ἀσπίς, lusca, caecilia,
μυοθήρα, murarius,
χένδριον anguis,
ὕδρα, ἡ διψάς, aquatica, sitiuncula,
κορκόδριλος, lacertus,
ἕλμιγξ, lumbricus,
ἀσκαλαβώτης, stilio,
φαρμακός, ueneficus,
ἐπῳδός incantator,
θηριόδηκτοι, bestiarii,
βοτανικός, herbarius,
θηρευτής. captator.
Περὶ ὑδάτων· De aquis:
ὕδωρ, πηγαί, <aqua>, fontes,
θάλασσα, mare,
ποταμοί, flumina,
ῥύακες, riui,
παραρρέει, praeterluit,
χάραδροι, lapsurae amnes,
χειμάρροι, torrentes,
πίκαδες, rimae,
ῥεῖθρα, fluenta,
ἀναβλύζουσι, scaturriunt,
διώρυγες, cuniculi,
ῥεύματα, uenae,
νάματα, liquores, latices,
λίμναι, stagna,
ὀχετοί, canales,
ἀμάρα, cloaca,
ἔλη, paludes,
ὑδραγωγοί, aquiduci,
ἴλιγγες, gurgites tremoli,
κρήνη, νιφάς, limfa,
πλοῖον, ναῦς, nauis,
ὁλκάδα, ratem,
ἀγώγιμον, γόμος, onus, onera,
ἅλα, θάλαττα, aequor,
κλύδων, unda,
κῦμα, fluctum,
τρικυμίαι, undarum gurgites,
γαλήνη, καταιγίς, tranquillum, tempestas,
νῶτα, μαλακία, terga, malina,
κύματα, fluctus,
νηνεμία, placidium,
αἰγιαλός, <μαύρη ἀκτή>, litus atrum,
παραλία, maritimum,
πόντος, freta,
πέραμα, fretum,
διαπέραμα, traiectum,
ποντοπόροι, pelagizantes,
πέλαγος, pelagus,
φῦκος, alga,
ἀφρός, spuma,
λάχνη, albens lanugo,
ἄμμος, harena,
ψάμμος, sablo,
ὄχθη, ripa,
[p. 434Goetz]
ναυτιλία, nauigatio,
λιμήν, portus,
νεώριον nauale,
σκάφη μακρά, stata longa barcarum,
ἁλιευτική, piscatoria,
παράσημον, tutela,
τρόπις, carina,
κῶπαι, remi,
κωπηλάται, remiges,
πρῷρα, prura,
πρύμνα, puppis,
ὅρμος, culimbos,
κέρας, antemna,
ἀκροστόλιον, tutela,
δένδρον, arbor,
σχοινία, funes,
ἄρμενα, ἱστία, uela,
διφθέραι, tegestres,
ἀρτέμων, artemo,
ἀντλία, sentina,
ναῦται, nautae,
πλοῦς, nauigatio,
ἀκάτιν, carabus,
τριήρις, liburna,
σχεδία, ratis,
λευκέα, spartum,
ὁλόσχοινον, iuncum,
φελλός, cortix,
σημεῖον, signum,
σημεῖον, nota,
ἐπίουρος, turnus,
σφήν, cuneus,
ἐπιβάται, ascensores,
κυβερνήτες, gubernator,
οἴακας, gubernacula,
αὐκένας, timones,
αἱ νῆσοι, insulae,
μέταλλα, officinae,
ἡ ἄβυσσος, abyssus,
ὁ Ἅιδης, Infernus,
κατώτατα, inferna,
βάραθρον, barathrum,
Τάρταρον, Tartarus,
Χάος, Vorago,
χάσμα, hiatus,
χρυσός, aurum,
ἄργυρος, argentum,
χρυσόχαλκος, aurochalcum,
χαλκός, aeramentum,
μόλιβος, plumbum,
κασσίτερος, stagnum,
μάρμωρ, marmor,
ὕαλος, uitrum,
κρύσταλλος, crystallum,
λίθος πολύτιμος, lapis praetiosus,
μαργαρῖται, pinae, margaritae,
πυθμήν, fundus,
βυθός, profundum,
ζάλη, σάλος, feruor, motus,
κίνησις, nutatio,
βόμβος, frendor,
ἦχος,, sonus,
κτύπος, sonitus,
θρόοι, terrores,
κλόνος, fragor,
βρυγμός, rugitus,
φρύαγμα, fremitus,
[p. 435Goetz]
πάταγος, strepitus,
γογγυσμός, murmur,
ἄραβος, tintinnus,
ῥοῖζος, stridor,
ἀκρότομα, rupes,
ἀκρωτήρια, promuntoria,
κατάκρημνα, praecipitia,
καταποντισμοί mensurae,
σκοπελώδη, scopulosa,
λιθώδη, lapidosa,
πετρώδη, saxosa,
ἐμβατά, uadosa,
ἐρεμνά, furua,
ζοφερά, tetra,
κυάνεα, fusca,
σπήλαια, antra,
διαρρήγματα, rimae,
σχισμαί,, fissurae,
κοῖλα, conuallia,
φάραγγαι, ualles,
ἔναυλοι, aluei, aulones.
Περὶ ὀρνέων· De auibus:
ὄρνεον, auis,
οἰωνοί, alites,
ἵπταται, uolat,
πέταται, uolitat,
ᾠτόκος, ouaria,
ἀετός, aquila,
γύψ, uultur,
ἱέραξ, accipiter,
ὀξύπτερον, falco,
ἀλέκτρωρ, gallus,
ὄρνις, gallina,
χήν, anser,
ταώς, paus,
φασιανός, fasianus,
γέρανος, gruis,
τρυγών, turtur,
ὁ πέρδιξ, perdix,
ὀστοκλάστης, ossifragus,
περιστερά, columba,
φάσσα, palumba,
ὄρτιξ, coturnex,
ἀτταγήν, attagena,
κύκνος, olor,
κατὰ γῆν ἰκτῖνος, miluus,
κόραξ, coruus,
κορώνη, cornicula,
κόσσυφος, merulus,
ἔποπος, upupa,
κολοιός, graculus,
στρουθός, passer,
τρωγλίτης, foraminarius,
λάρος, follicolus,
κούκουβλος, cuculus,
πελαργός, ciconia,
ὀνοκρόταλος,<ἐρωδιός>, ardea [ἐρωδιός],
συκαλίς, ficedula,
ἀμπελιών, uinestris,
αἰγίθαλλος, parra,
κίσσα, pica,
νῆσσαι, anates,
πτερά, pennae,
ἀναπτέρυγες, alae,
σπίννος, fringuillo,
ὀλολόγος, ululugus,
κορυδαλλός, bardea,
δρυοκόλαξ, quercedolus,
ἀστραγαλῖνος, cardellus,
κίχλη, turdus,
χελιδών, hirundo,
ἀηδών, luscinius,
σεισοπυγή, mutacilla,
ἄνθος, anthus,
βραδυπυγή, auetarda,
[p. 436Goetz]
ὄρνις ἀγρία, gallina rustica,
γλαῦξ, noctua,
νυκτερίς, uespertilio,
νυκτικόραξ, bubo,
αἴθυια, mergunculus,
γαλεάγρα, gauia,
ψάρος, sturnus,
νεοσσός, pullus,
μήτρα, matrex,
μελαγκόρυφος, uertice niger,
πετροκόσσυφος, saxamerulus,
μέλισσα, apis,
ἀγριομέλιττα, uespa,
σφήξ, fucus,
ψυηή, papilio,
μυῖα, musca,
οἶστρος, tabanus,
ἰξός, uiscum,
κώνωψ, culex,
σκνῖφες, crabro,
ἰξευτής, auceps,
ὁ στρουθοκάμηλος, strutio,
σίλφη, blatta,
σής, tinia,
ἰός, aerugo,
σειρῆναι, sirenae,
κάμπη, eruca.
Περὶ ἰχθύων· De piscibus:
ἰχθὺς κολυμβᾷ, piscis natat,
ψωροπέταλος, caeruleus,
δελφῖνος, delfinus,
τρῖγλα, mullus,
σκάρος, scarus,
ὀνίσκος, asellus,
λάβραξ, lupus
ἀκανθίας, χρύσοφρυς, aurata,
φάγρος, συνόδους, dentix,
χαλκίδες, boiae,
κτένια, pectines,
σπάροι, sparoli,
κορακῖνος, coruus,
θαλάσσιοι, marini,
ποτάμιοι, fluminales,
λεπίς, squama,
ὀψάρια, pisciculi,
πέκραι, uarii,
ἐρυθρῖνος, rubellio,
μελάνουρος, oculata,
σάλπη, salpa,
κάραβος, lucusta,
σμύραινα, murena,
κεστρεῖς, mugiles,
ἔγχελυς, anguilla,
γόγγροι, congri,
βελόνη, pastinaca,
πηλαμύς, pelamis, <sarda>
κολιοί, lacerta, [sarda],
θρῆσσαι, sardae,
τευθίς, lolligo,
σηπία, sepia,
πολύπους, polipus,
ἀφύη, lac marinum,
τελλῖνοι, mituli,
σκίαιναι, umbrilla,
νάρκη, turpedo,
χελώνη, testudo,
χωβιοί, cobii,
γαλεός, catellus,
φυκίδαι, saxatiles,
χαλκίδαι, gerriculae,
βρύον, lanugo,
κήρυκες, bucini,
ὄστρεα, ostrea,
κέφαλοι, capitones,
[p. 437Goetz]
καρίδες, lucustulae, squillae,
βούγλωσσος, solia,
θύννος, tinnus,
μαινίδες, maena,
δράκων, mus haraneus,
σκορπίος, scorpio,
πέρκη, perca,
σαῦρος, sorus,
σκόμβροι, scumbri,
βῶκα, boca,
ῥαφίς, acus,
ἄλλικιν, allix,
κυνόδους, canicula,
κίχλα, turdus,
βοόφθαλμος, aquiliata,
κωβιοί, musculi,
βρύον, lana marina,
λιμνοκαρίδες, gammariunculi,
βρύα, alga,
βατίς, rina [μοσχιος],
s. n. μόσχος, uitulus,
σφύραινα, sudis,
κογκύλια, †tricalii,
κνίδη, urtica,
ἱππόκαμος, equus marinus,
ζύγαινα, caeruleus,
σφύραινα, sudis,
ἀστακοί, cammari,
πρίστης, serra,
ξιφίον, gladiolus,
κήτη, ballenae,
ἱπποκένταυροι, beluae,
σαγήνη, captorium,
ἀμφίβληστρον, retiaculum,
δίκτυα, retia,
ἁλιεύς, piscator.
Τῶν οὖν λεχθέντων His itaque
τῶν ἁπάντων uniuersis
καλλίστως optime
λίαν πάνυ ualde nimis
τελειουργηθέντων perfectis
καὶ συντελεσθέντων et consummatis
κτισμάτων creaturis
ἐβουλήθη uoluit
εὐδοκήσας complacens
ὁπάνσοφος idem omnium sapiens
καὶ δημιουργὸς θεὸς et conditor deus
κατασκευάσαι construere
τὸν ἄνθωπον hominem
ἐκ τῆς τῶν στοιχείων ex illa elementorum
συνπλοχῆς. concretione.
Ἀμέλει γὰρ Denique
κεράσας temperans
καὶ πήξας et solidans
εὐμόρφως praepulchre
ἕρμοσεν aptauit
τὸν αὐτὸν eundem
πρωτόπλαστον primo finctum
ἐκ γῆς e terra
ἀθίκτου incontaminata
καὶ οὐδέπω et necdum
ἐν τοῖς αἴμασιν sanguinibus
φονοκτονηθείσης enecata
ἄνδρα, uirum,
χοϊκόν, limosum,
τέλειον, perfectum,
ἐνθείς αὐτῷ indens ei
ἐν τῷ καλλίστῳ, in optimo,
καὶ μνημονικῷ et memoriali
τῆς ψυχῆς animae
[p. 438Goetz]
ἐκμαγείῳ specimine
τὰς ἀρετὰς uirtutes
τοῦ εἶναι αὐτὸν
λογικὸν
καὶ αὐτεξούσιον.
Θεασάμενος δὲ
ὁ Διάβολοσ
τὸ διὰ
τῆς θείας
ἐπιφροσύνης
ἐν τῷ πλασθέντι
ἀγάλματι
παντοδέσποτον
φθονήσας
ἐξήλασεν
τῆς τοῦ Παραδείσου
τρυφῆς
διὰ <τῆς> δοθείσης
Αὐτῷ γυναικός
ῥᾳδίαν
σφόδρα
εὑρὼν
τὴν ἀπατην.
Τότε ὀρῶν
ὁ τῶν ἀμφοτέρων
πλάστης
τὴν γενομένην
ὑπὸ τοῦ Ἀντικειμένου
πονηρίαν
κατελεήσας
τὸ ἀπολωλὸς
ηὐδόκησεν
ἐπ’ ἐσχάτων
τῶν ἡμερῶν
καὶ σχεδόν
ἐπὶ συντελείᾳ
τοῦ κόσμου
ἀποστεῖλαι